Vanavond om half zes heeft de Britse winnaar van de Nobelprijs voor Literatuur Harold Pinter zijn Nobellezing gehouden voor de Zweedse Academie.
Per video, want de schrijver is te ziek om naar Stockholm te reizen; hij lijdt aan slokdarmkanker.

De toespraak werd zondag jongstleden opgenomen in een Londense studio en is nu te zien (en te lezen) op de site van de Nobelprijsorganisatie.

De stem van Pinter is hoorbaar aangetast, maar de strekking van zijn tekst is - hetgeen te verwachten was - ongemeen scherp in de richting van het Amerika van George Bush.

'The United States possesses 8,000 active and operational nuclear warheads. Two thousand are on hair trigger alert, ready to be launched with 15 minutes warning. It is developing new systems of nuclear force, known as bunker busters. The British, ever cooperative, are intending to replace their own nuclear missile, Trident. Who, I wonder, are they aiming at? Osama bin Laden? You? Me? Joe Dokes? China? Paris? Who knows? What we do know is that this infantile insanity '' the possession and threatened use of nuclear weapons '' is at the heart of present American political philosophy. We must remind ourselves that the United States is on a permanent military footing and shows no sign of relaxing it.

Many thousands, if not millions, of people in the United States itself are demonstrably sickened, shamed and angered by their government's actions, but as things stand they are not a coherent political force '' yet. But the anxiety, uncertainty and fear which we can see growing daily in the United States is unlikely to diminish.

I know that President Bush has many extremely competent speech writers but I would like to volunteer for the job myself. I propose the following short address which he can make on television to the nation. I see him grave, hair carefully combed, serious, winning, sincere, often beguiling, sometimes employing a wry smile, curiously attractive, a man's man.

'God is good. God is great. God is good. My God is good. Bin Laden's God is bad. His is a bad God. Saddam's God was bad, except he didn't have one. He was a barbarian. We are not barbarians. We don't chop people's heads off. We believe in freedom. So does God. I am not a barbarian. I am the democratically elected leader of a freedom-loving democracy. We are a compassionate society. We give compassionate electrocution and compassionate lethal injection. We are a great nation. I am not a dictator. He is. I am not a barbarian. He is. And he is. They all are. I possess moral authority. You see this fist? This is my moral authority. And don't you forget it.'

Afgelopen maandag is Harold Pinter overgebracht naar een ziekenhuis.

Ze hebben zich verenigd in het collectief De Vier van Den Haag en ze presenteerden op Crossing Border vier nieuwe boeken in de serie Kort Haags.

De auteurs Adriaan Bontebal, Niek 't Hart, Boozy en Karel Kanits schrijven 'typisch Haags'.

Bieslog wilde weten: wie zèn ut, wat is ut en hoe klinkut?

Op donderdag 27 oktober jl. werd op Bieslog een verloren gewaand, maar teruggevonden radio-interview met Willem Frederik Hermans weer tot klinken gebracht (zie het dossier in linkerbalk).

Dat interview - naar aanleiding van het verschijnen van Hermans boek 'Mandarijnen op zwavelzuur' - werd op 26 maart 1964 gemaakt voor het radioprogramma Uitlaat, door de toen twintig jaar oude schrijver Ewald Vanvugt , die gisteravond - 41 jaar later - in het VPRO-programma De Avonden vertelde over de achtergronden.

Na het uitmesten van kasten, laden en dozen kwam het uiteindelijk tevoorschijn: een geluidsbandje, met aantekeningen op de doos, waaruit bleek dat een verloren gewaand radio-interview met W. F. Hermans toch is vastgelegd.

Voor VARA's radioprogramma Uitlaat reisden Ewald Vanvugt en ik op 26 maart 1964 naar Groningen, de woonplaats van de door ons bewonderde schrijver.
Ewald Vanvugt, een jonge collega-schrijver (20), had de moeilijk benaderbare W. F. Hermans (toen 43) bereid gevonden een interview te geven voor het jongerenprogramma Uitlaat, dat ik (24) samenstelde.

Al eerder schreef ik op Bieslog over dit bezoek en de kunstwerken die we van Hermans ten afscheid kregen (zie de link onderaan).

De uitzending van Uitlaat met het acht minuten durende interview is niet gearchiveerd.
Het bandje dat nu boven water is gekomen, bevat een tijdens de uitzending bij mij thuis gemaakte opname, waarbij ik een plastic microfoontje tegen de radio hield geklemd, vandaar de slechte kwaliteit.
Zo'n oude tweesporenband is op geen enkel hedendaags apparaat nog af te draaien, maar met behulp van W. N. en M. B. is het interview overgezet op CD.

De aanleiding van ons bezoek aan Hermans was het polemische boek Mandarijnen op Zwavelzuur, dat een maand tevoren in de handel was gebracht.
Wij hoopten dat Hermans gepeperde uitspraken zou doen, speciaal gericht op onze luisteraars ('Uitlaat - een programma voor twintigers').
We werden niet teleurgesteld.
Hermans legt eerst uit wat een mandarijn is en veegt vervolgens de vloer aan met het literatuuronderwijs.

'De jeugd op school zal bijvoorbeeld Ter Braaks De Nieuwe Elite moeten lezen en denken: 'Wat is dit voor kletskoek!?'

'Een typiste die het manuscript van Mandarijnen op Zwavelzuur had overgetikt zei: ja, dit is voor het eerst in m'n leven dat ik iets over literatuur heb gelezen wat me interesseert.'

Als je iemand vraagt koffie of thee te gaan zetten, kun je dan zeggen: 'Steek de ketel even aan', of vraag je correct: 'Steek het gas aan'.
Vervolgens over het gebruik van die twee zinnetjes een hoogoplopende ruzie maken.

Een dialoogfragment uit The Dumb Waiter (De Dienstlift), een van de eerste eenakters van Harold Pinter.
De criminelen Gus en Ben wachten in een kelder op een nieuwe opdracht. Steeds nerveuzer wordend, doden zij de tijd met geruzie over niks.

Wie met zulke eenvoudige taal zo'n grote spanning kan creëren, verdient de Nobelprijs voor Literatuur van ganser harte.

De kinderboekenweek is in volle gang. Door het hele land worden - tot en met 15 oktober - activiteiten ontwikkeld rond het thema 'De Toveracademie - Boeken vol magie'.

We hoeven er geen doekjes om te winden: in feite staat de kinderboekenweek dus in het teken van Harry Potter.

Over anderhalve maand is het opnieuw Kinderboekenweek.
Op 19 november komt het zesde deel in de Harry Potterserie uit en dat wordt weer een gebeurtenis in de boekenwereld - winkels 's nachts open, drommen verklede kinderen voor de deur, enzovoorts.

Is Het Boek op z'n retour? De jongste generaties zijn dankzij Harry Potter verslingerd geraakt aan lezen.

Het verschijnen van de nieuwe Potter wordt altijd met veel geheimzinnigheid omgeven. Niemand mag de Nederlandse vertaling inzien, voor de boekwinkels gelden strikte embargoafspraken.

Bieslog besloot een poging te wagen de geheimzinnigheid te doorbreken en het embargo te omzeilen.

Op enkele plaatsen in Nederland wordt er koortsachtig aan gewerkt de gigantische eerste oplage (800.000 exemplaren!) op tijd in de boekwinkels te krijgen. Volgens onze inlichtingen zou er bij drukkerij Hooiberg in het Gelderse Epe in ploegendienst gedurende weken dag en nacht worden gedrukt.

We besloten het pand met draaiende camera binnen te gaan.

Het kostte enige overtuigingskracht, maar als enige nieuwsrubriek in de wereld gunnen we onze lezers een blik op 'Harry Potter en de Halfbloed Prins'!

Vanmiddag begon ik te schrijven aan een stukje onvervalste satire - een flaptekst voor een boek dat zogenaamd net was verschenen.
Het zou een heel dik boek moeten zijn dat alles met alles verbond, zich afspeelde op vele, ver van elkaar verwijderde plaatsen in de wereld, een nagenoeg onontwarbare kluwen verhaallijnen uitzette en bij eerste lezing nauwelijks te volgen sprongen in de tijd maakte. Echt dat je zegt een modern boek.

Halverwege mijn stukje ging ik, op zoek naar voorbeelden, even in de boekwinkel kijken en ik stuitte op een dikke pil.

- 'ZWERM. Geschiedenis van de wereld' is een liefdesverhaal, een oorlogsverhaal, een film die een stervende man voor zijn ogen ziet voorbijflitsen, een boek waarin mythen en verhalen tal van gedaanteverwisselingen ondergaan. Maar bovenal is het een poging om een nieuwe taal te vinden voor de schoonheid en het geweld waartoe de homo sapiens in staat is. Een zoektocht naar een nieuwe ideologie voor de Nieuwe Mens.
In 'ZWERM. Geschiedenis van de wereld' duiken echo's uit het collectieve bewustzijn op: het napalmmeisje van Vietnam, de student die tanks in bedwang houdt op het Plein van de Hemelse Vrede, lichamen in de gaskamers, de jongen die een bloem in een geweerloop schuift... Op die manier keert het boek in de tijd terug, tot aan de oerknal zelf. Misschien om een sprankel hoop te vinden, een ding dat de toekomst een andere wending kan geven. -

Het nieuwe boek van Peter Verhelst is zojuist verschenen.
Bovenstaande flaptekst heb ik via internet overgeschreven.
Mijn stukje blijft onafgemaakt.

Ik sta in de boekwinkel en ben van plan een boek te kopen.
Mijn oog valt op een stapel exemplaren van het nieuwste boek van een bekende schrijver, waarover veel is geschreven.
Ik neem er een van de stapel.
Ik draai het om en om.
Opzettelijk heb ik de krantenrecensies overgeslagen. Al eerder dacht ik dat ik het misschien wel wilde kopen en dan wil ik van tevoren niets over de inhoud weten.
Ik lees op de achterflap dat het boek 'zowel diep inzicht in de menselijke drijfveren als in de belangrijke vragen van onze tijd' verschaft. Ja, hoor, 't is goed.
Ik heb jaren geleden een boek van deze schrijver gelezen en dat vond ik toen wel mooi, geloof ik.
Nu sla ik het boek op een willekeurige pagina in de eerste helft open en begin te lezen:

'In de dromen van haar dochter weidde Pamposh Kaul uit over alles wat Frirdaus Noman niet had willen horen, ze vertelde haar over de ongeketende toekomst, die glansde aan de horizon als een beloofd land dat ze nooit kon betreden, het visioen van vrijheid dat haar hele leven aan haar had geknaagd en haar innerlijke onrust had verstoord, hoewel niemand dat wist omdat ze nooit ophield met glimlachen, nooit haar leugenachtige façade van tevreden kalmte liet varen...'

Ik test een tweede, willekeurige passage, zo ongeveer op tweederde:

'Toen Peggy Ophuls, alleen in het appartement in New York, de telefoon had opgenomen en van een van haar informanten had gehoord dat Steven Wood was voorgedragen om naar India te worden uitgezonden, bonsde haar hart en gooide ze het grote glas Pellegrino in haar hand zo hard ze kon min of meer in de richting van 'ZOOMMM!!!', het breedbeeldportret van haar man in de Bugatti Racer dat Liechtenstein in opdracht van haar had gemaakt, als liefdesgeschenk, en dat aan de lange muur van de zitkamer in hun ruime huis aan Riverside Drive hing, wanneer het niet...'

Ik sla het boek dicht en overweeg.
Dit is onmiskenbaar een boek van VEEL (veel lange zinnen, veel taal) en ik hou van GESTOKEN (korte uitgebeende zinnen, waaruit veel is weggelaten).
Gevoelsmatig zou ik het niet moeten doen.
Maar ik ben in een tegendraadse bui. 'Doe het nu maar eens wel. Vermijd je eigen vooroordelen. Geef je de moeite en wie weet krijg je echt inzicht in de belangrijkste vragen van onze tijd', zegt de binnenstem.

Ik aarzel, maar begeef me toch schoorvoetend naar de kassa en koop 'Shalimar de clown', van Salman Rushdie.
Ik hoop er het beste van.

Vandaag is het honderd jaar geleden dat de schrijver Elias Canetti (1905-1994) werd geboren.

Sinds ik in 1970 kennismaakte met zijn hoofdwerk, de studie Massa en Macht, ben ik een groot bewonderaar van deze schrijver.
Eén roman, drie toneelstukken, vier delen autobiografie, essays en vele delen Aantekeningen - een compact oeuvre, dat tot herlezen uitnodigt.
Momenteel lees ik in de onlangs verschenen biografie van Sven Hanuschek ('Elias Canetti', Carl Hanser Verlag, 2005) en mijn interesse en bewondering groeien.

Al jaren bewaar ik een LP waarop Canetti voorleest uit 'Der Ohrenzeuge, Fünfzig Charaktere'. In 1975 verscheen dit boekje in een Nederlandse vertaling.

Ter gelegenheid van de verjaardag van Elias Canetti laat ik een van die korte karakterschetsen lezen en horen.

De namenlikker

De namenlikker weet wat lekker is, hij ruikt het al op duizend kilometer afstand en gaat geen hindernis uit de weg om bij de naam te komen die hij van zins is te likken.
Per auto, per vliegtuig gaat dat tegenwoordig gemakkelijk, al te veel moeite kost het hem niet, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat hij zich zonodig ook grotere inspanningen zou getroosten.
Zijn begeerten ontluiken onder het lezen van de krant; wat niet in de krant staat smaakt hem niet. Als een of andere naam vaak in de krant wordt genoemd en zelfs al in de koppen voorkomt, wordt zijn begeerte onweerstaanbaar sterk en gaat hij ijlings op weg.
Heeft hij geld genoeg om de reis te betalen, zoveel te beter; heeft hij het niet, dan leent hij het ergens, met de glorie van zijn grootse plan als onderpand.
Als hij erover vertelt komt iedereen onder de indruk. 'Ik moet N. N. likken', zegt hij en het klinkt als destijds de ontdekking van de Noordpool.

Hij verstaat de kunst om iemand bij verrassing te overvallen, of hij zich nu op anderen beroept of niet, hij wekt altijd de indruk dat hij sterft van verlangen.
Namen voelen zich gestreeld bij de gedachte dat men zou kunnen verdorsten uit verlangen naar hén, dat de hele aardbol een woestijn zou zijn en zij de enige waterbron. Dus verklaren zij zich, na uitvoerige jeremiades over hun tijdnood, bereid de namenlikker te ontvangen. Misschien kun je zelfs zeggen dat ze met enig ongeduld op hem wachten.
Ze leggen uitsluitend hun beste waren voor hem klaar, wassen ze grondig en poetsen ze op tot ze glimmen.
De namenlikker komt en wordt verblind. Zijn begerigheid is intussen groter geworden en dat verbergt hij niet. Hij loopt onbeschaamd op de naam af en pakt hem op. Als hij hem langdurig en grondig heeft afgelikt fotografeert hij hem.
Te zeggen heeft hij niets, misschien stamelt hij iets dat een betuiging van respect moet voorstellen, maar daar vliegt niemand in, men weet dat het hem maar om één ding te doen is, de naam met zijn tong aan te raken.
'Met mijn bloedeigen tong', verklaart hij later, steekt hem uit en oogst meer ontzag dan welke naam ook ooit ten deel is gevallen.

(Uit: Elias Canetti, De Oorgetuige, vertaling: Tom Graftdijk, Uitgeverij De Arbeiderspers, 1975)

Uitgelezen!

De teneur uit de eerste zinnen wordt over twee pagina's uitgewalst.
Henk Hofland is mede-aanstichter van veel huidig kwaads. Livestro ziet zelfs kans het woord terreur suggestief in zijn stuk te flansen ('Maar wie hoopt op een veroordeling van terroristisch geweld komt bedrogen uit.') en het is een schande dat het naoorlogse beschavingsoffensief onder leiding van Vader Drees door Hofland c.s. is aangevallen.

Moeten we aannemen dat de redactie van Trouw, door de antecedenten van de auteur van het artikel weg te laten, de strekking onderschrijft?
Schuift ook Trouw op naar rechts?

Heb me voorgenomen dit weekeinde de lange lappen in de krantenbijlagen nu echt eens helemaal te lezen.

Ben begonnen aan een stuk in het katern Letter & Geest van Trouw, waarvan alleen de uitdagende titel al een volledige pagina in beslag neemt:

'De clichépraatjes van een leunstoelrevolutionair en het beschavingsoffensief van de jaren vijftig'

En als uit de intro blijkt dat met de leunstoelrevolutionair de nestor van de Nederlandse journalistiek Henk Hofland wordt bedoeld, ga je er eens goed voor zitten.
Zijn boek 'Tegels lichten' uit 1972 is door de auteur van het Trouwartikel herlezen. Het boek werd toentertijd door menigeen als een ogenopener en een onderbouwing van de maatschappelijke en culturele beroering van de jaren zeventig beschouwd.

Halverwege de eerste kolom dacht ik: wat een raar vooringenomen toontje slaat de schrijver aan. Diens negatieve oordeel klinkt al luid en duidelijk uit de eerste zinnen op (lees het fragment hiernaast, na 2x klikken). Heeft het nog zin de volgende pagina's te lezen?
Wie is die schrijver van het artikel, Joshua Livestro, door Trouw omschreven met het summiere 'publicist'?

Even zoeken schept helderheid.
Livestro is de gewezen toesprakenschrijver van Eurocommissaris Frits Bolkestein en de oprichter van de conservatieve denktank de Edmund Burke Stichting, nu columnist uit de nieuw-rechtse hoek, voor o.a. het Algemeen Dagblad.

Niets mis mee. Maar had de Trouw-redactie er niet goed aan gedaan deze gegevens in een kadertje bij het artikel te plaatsen?
Het maakt de aanval op Henk Hofland en de poging de reputatie van diens boek te ondermijnen een stuk inzichtelijker.

Nu maar weer verder lezen.

Nog steeds weet ik niet wat ik woensdag moet stemmen. Ik kan binnen een uur driemaal van Ja naar Nee en van Nee naar Ja omslaan.
En ineens wist ik waar ik het beste stemadvies zou kunnen krijgen: van het orakel in mijn boekenkast!

Sinds 1969 staat de I Tjing - het Boek der Veranderingen - ongebruikt op de plank. Dit is het moment mijn vraag te stellen en het duizenden jaren oude Chinese orakel te laten spreken.

Hoe ging het ook alweer? De takjes, die tijdens het ritueel tussen de vingers moeten worden gestoken, waren in de versleten, in de jaren zestig veelvuldig gehanteerde boekcassette nog aanwezig.
Maar met drie munten ging het eenvoudiger, wist ik me te herinneren.
Je gooit de munten zes maal en elke worp levert een hele, of gebroken lijn op. Zo ontstaat een hexagram, dat je opzoekt in het boek, dat uitleg verschaft bij alle 64 hexagrammen.
De basistheorie achter het orakel is dat 'alles met alles te maken heeft'. De vraag in mijn hoofd houdt op hetzelfde moment verband met de munten die ik gooi.

Ik ging internet op om mijn kennis verder op te frissen en kwam al gauw op de onlineversie van de I Tjing (I Ching) terecht, die het verkrijgen van antwoord nog veel eenvoudiger maakt.

Je neemt een vraag in gedachten, je concentreert je op die vraag, waarna je op All at once (In een keer) klikt. De computer bouwt de zes lijnen van het hexagram op en met een paar klikken heb je de betekenis op het scherm.
Betekenis? Nou ja, je leest een filosofische, poëtische tekst die op veel manieren is te interpreteren.

Moet ik woensdag voor of tegen de Europese Grondwet stemmen?

Na enkele minuten mediteren over deze vraag, klikte ik en voor mijn ogen verscheen lijn na lijn hexagram 34, Ta Tsjwang / De Macht van het Grote, op het scherm. De uitleg volgde.

HET OORDEEL
De Macht van het Grote. Bevorderlijk is standvastigheid.

HET BEELD
De donder is boven aan de hemel:
Het beeld van de Macht van het Grote.
Zo treedt de edele niet op de wegen,
Die niet in overeenstemming zijn met de orde.

Hoe je deze tekst ook interpreteert, zeker is dat ik een belangrijke vraag heb gesteld!

Het interessante van de I Tjing is, dat het niet alleen een uitspraak doet over de toestand op het huidige moment, maar, via een bestudering van de zes lijnen, verwijst naar een hexagram dat een toekomstige toestand weergeeft, 'alles verandert voortdurend en doorlopend'.

Mijn vraag beweegt zich in de richting van hexagram 62, Siau Kwo / Het Overwicht van het Kleine.

HET OORDEEL
Het overwicht van het Kleine. Welslagen.
Bevorderlijk is standvastigheid.
Men kan kleine dingen doen,
Men mag geen grote dingen doen.
De vliegende vogel brengt de boodschap:
Het is niet goed omhoog te streven.
Het is goed beneden te blijven, Groot heil!

HET BEELD
Op de berg is de donder:
Het beeld van het Overwicht van het Kleine.
Zo hecht de edele in zijn levenswandel
Het meeste gewicht aan de piëteit.
Bij sterfgevallen hecht hij het meeste gewicht
Aan de droefheid.
Bij zijn uitgaven betracht hij in de eerste plaats de spaarzaamheid.

Het orakel heeft gesproken.
Over het antwoord op mijn vraag ga ik deze zondag eens goed nadenken.
Mooi is de verandering van het grote naar het kleine.
Die vliegende vogel lijkt me een belangrijke aanwijzing.
Zal een Europadeskundige dezer dagen op Schiphol landen die mij door zijn verhaal eindelijk doet besluiten tussen Ja of Nee?

'ledere schrijver, of hij het leuk vindt of niet, is onherroepelijk aan zijn vaderland gebonden. Je kunt nog zo'n grote anti-patriot zijn, je vaderland blijft de enige authentieke materie. Ik weet niet waardoor het komt dat ik het schrijven als voornaamste levensvervulling heb gekozen, terwijl ik zo de pest heb aan Nederland. Misschien ben ik een masochist, wie zal het zeggen.'

Interviewfragment van Willem Frederik Hermans uit 1963, gepubliceerd in 'Scheppend nihilisme'.

Die verzamelbundel is in zijn geheel online gezet op de heldere, rijke website die door het Willem Frederik Hermans Instituut aan de schrijver is gewijd.

In november 2004 publiceerden we een onderzoek van ons eigen Nak de Weert Instituut:
'In ons land noemen 1 miljoen inwoners zich moslim.
Van de ruim 15 miljoen niet-moslims hebben 10,9 miljoen van hen een uitgesproken mening - hetzij in negatieve, hetzij in positieve zin - over de 1 miljoen moslims.
Van die 10,9 miljoen niet-moslims hebben 8,7 miljoen landgenoten nooit een woord met een moslim gewisseld.'

Het rapport was aanleiding ons doorgaans terughoudend op te stellen in teksten over moslims en allochtone Nederlanders. Nooit meeschreeuwen als je, zonder kennis van zaken, niets wezenlijk nieuws te melden hebt.

Margalith Kleijwegt, journaliste van Vrij Nederland, nam geen genoegen met die onwetendheid.
Zij volgde leerlingen van een zwarte vmbo-school in Amsterdam-West en was vooral nieuwsgierig naar de ouders - 'hoe ze leven, wat ze van hun kinderen verwachten'.
Soms werd ze gastvrij ontvangen, vaker bleven de voordeuren dicht. Zelden of nooit komt er een Nederlander over de vloer.

Margalith Kleijwegt kwam terug, hield aan en maakte in het boek 'Onzichtbare ouders - De buurt van Mohammed B.' een onthullend en beklemmend beeld van isolatie, angst en onwetendheid zichtbaar.

In de loop van ons gesprek - de ruis in de opname wordt veroorzaakt door de kletterende regen op het dak van het redactielokaal! - laat Margalith duidelijk blijken dat ze het niet wil laten bij een journalistieke, 'objectieve' beschrijving - ze zou het liefst actief meewerken aan oplossingen die de afzondering doorbreken.

Een belangrijk boek. Alle opiniemakers die voorwenden 'alles te weten over hoe het zit' en onbekommerd hun scherp bedoelde columns, artikelen, leuke filmpjes en ander mediagetetter blijven afscheiden, zouden het eerst even moeten lezen.

Het gigantische succes van de iPod (draagbare MP3-speler) lokt veel graantjemeepikkers.
Wat er al niet aan, in en om het begeerlijke witte kastje gehangen, geplugd en getrokken kan worden... van gigantische speakers tot recorders en schattige roze pyjamaatjes.

Interessanter zijn de toepassingen die de inhoudelijke mogelijkheden verkennen.

Podcasting - radioprogramma's naar de iPod sturen - lijkt te floreren.

En ja natuurlijk, hij is er al een tijdje, maar ik kende 'm nog niet: de iPod Bijbelspeler.

Lezen en luisteren tegelijk. Handig navigeren door het Oude en het Nieuwe Testament. Dagelijkse spreuken. Een ochtend- en avondgebed.
Voorlopig alleen in het Amerikaans en Spaans, maar na alle zojuist verschenen nieuwe Nederlandse vertalingen, zou een Hoorbijbel snel moeten volgen.

Wie begint de Podkalender? Dagelijkse spreuken, dialogen, sketches?
De iBescheurpod.

De CPNB heeft in haar campagne ter promotie van de Boekenweek alles uit de kast getrokken..
Maar tegen de laatste pr-stunt van Loe de Jong viel niet op te boksen.

Tot in de eindexamenklas toe, voerde onze leraar Nederlands zijn eigen onderwijsprogramma uit: alle uren vulde hij met voorlezen.

Hij had niet zo'n mooie stem, vond hij zelf, dus liet hij het voorlezen aan een leerling over.
Omdat ik op een toneelclub zat en veel voordroeg en toneelspeelde, werd ik uitgekozen - ik heb vele uren staan voorlezen.
'Vraag of je erbij mag zitten', zei mijn moeder, die zag hoe moe ik na twee uur voorlezen thuiskwam.
Voortaan mocht ik op het podiumpje voor de klas achter zijn tafel op zijn stoel zitten.

Met welke boeken liet hij ons zo verplicht kennismaken?
Met het nieuwste van het nieuwste. Ik herinner mij de verhalen van Remco Campert en de romans en verhalen van W. F. Hermans. En ik mocht verhandelingen houden over de Experimentelen (waarbij ik de essays uit Paul Rodenko's bundel 'Tussen de regels', op mijn manier navertelde).

Onze leraar Nederlands ging zijn boekje ver te buiten. Toen de examens naderden ging hij stug door met de voorleesuren. Wel moesten we driemaal na schooltijd nablijven, zodat hij ons zo'n honderd vragen over literatuur kon dicteren. Met de antwoorden! En de verzekering dat hij tijdens het mondelinge examen uitsluitend uit die vragenlijst zou putten. Hij hield zich aan die afspraak en wij haalden uitstekende cijfers.

Ik heb op internet naar hem gezocht en ik vond hem op een klassenfoto uit 1967. Niet de mijne, ik was al tien jaar van school af.
Daar staat hij, achteraan, dat kleine hoofdje, dat is 'm: meneer Oskam.
Van de leerlingen van toen met wie ik nog contact onderhoud, weet ik, dat ze allemaal zijn blijven lezen.
Het is, vrees ik, al jaren te laat om hem te bedanken.

Er valt niet aan te ontkomen: iedereen die vanavond naar Nederland 3 kijkt, zal zich namen en beelden van eigen leraren voor de geest halen.

De Nederlandse uitgeverijen hebben de kern van het Boekenweekthema - de Nederlandse geschiedenis - op overstelpende wijze vormgegeven:
handel!

Op deze Vrouwendag begint de Boekenweek.

Haar glorieuze verschijning siert twee boeken, die de komende week in hoge stapels de boekwinkels zullen beheersen.

Al decennialang redigeert zij zijn boeken en behartigt zij zijn zaken.

Het is vandaag KarinaWolkersDag.

De Gouden Doerian, de prijs voor de slechtste roman van het jaar, wordt morgen niet uitgereikt. Twee juryleden trokken zich terug, geschrokken van de heftige en giftige kritiek die uit de literaire wereld opborrelde. De overige juryleden publiceerden nog wel de korte lijst van potentiële winnaars, voorzien van een toelichting, maar hielden het daarna voor gezien.

En ook over die lijst met zes genomineerden is rumoer ontstaan. Tot zijn verbijstering kwam de eerste roman van schrijver/dichter Sijmen van Woelgeest niet op de kortlijst voor.

- Meneer Van Woelgeest, u had graag gezien dat uw roman genomineerd zou worden als 'slechtste roman van het jaar'

'Nou, sterker nog: ik had die Gouden Doerian graag willen winnen. Dan was ik zelf gekomen om hem in ontvangst te nemen. Had ik een vlammende rede gehouden, waar de hele literaire wereld van op de kop had gestaan.'

- Vindt u uw roman zelf zo slecht

'Ik niet, de critici. Mijn roman 'Henk had zoiets van...' verscheen negen maanden geleden en is nergens besproken. Geen krant heeft er een letter aan gewijd. Waardoor geen boekwinkel het heeft ingekocht. De Gouden Doerian was voor mij de laatste strohalm om 'Henk had zoiets van...' nog enige publiciteit te geven.'

- Misschien heeft uw uitgever 'Henk had zoiets van...' niet ingezonden

'Natuurlijk heeft mijn uitgever dat niet gedaan. Sterker nog: mijn uitgever heeft na drie maanden stilte rond 'Henk had zoiets van...' de hele oplage - vijftienhonderd exemplaren - in de papiermolen willen dumpen. Ik heb de roman gered en de dozen staan nu bij mij op zolder. Twee weken geleden heb ik twintig exemplaren bij de jury van de Gouden Doerian laten bezorgen - niets op gehoord!'

- Gaat u, na al die tegenslag, door met schrijven

'Uiteraard. Volgend jaar komt mijn tweede roman uit - 'Henk trok wit weg' - en daarmee hoop ik kans te maken op de Gouden Doerian 2006.'

'Toen ik zes jaar was wilde ik keukenmeid worden. Toen ik zeven was, Napoleon. Sedertdien hebben mijn ambities, evenals mijn grootheidswaanzin, steeds grotere vormen aangenomen.'

Zo begint 'Mijn leven als genie', een van de boeken van Salvador Dalì, vertaald door Gerrit Komrij, in 1968 uitgegeven in de Privé-domeinreeks van de Arbeiderspers.

Als men mij zou vragen: 'Noem 's een boek dat je leven heeft beïnvloed?', zou ik die titel noemen.
Ik las het in 1969 en de schellen vielen me van de ogen.
De vijf jaar ervoor had ik me ondergedompeld in 'de beweging' van de jaren zestig en ik was hard op weg een soort Robbie Kerkhof te worden. Ik kakelde ideeën na die ik van horen zeggen had, flirtte met oosterse religies en rookte me suf.

En toen las ik het boek van een schilder wiens werk ik niet kon waarderen ('al die surrealistische clichés'), een kunstenaar die 'alles voor geld deed', een poseur, een charlatan, ja, 'een fascist!', riep men hier en daar.
Uit zijn mémoires kwam hij ook nog naar voren als een conservatieve monarchist en een superindividualist.
Toentertijd waren er vele redenen Dalì te verafschuwen.

Ik vond het een meesterlijk boek; ik heb het met veel gelach en rode oren stukgelezen.
Hè hè, zo origineel, verfrissend en anarchistisch kon er dus ook worden gedacht.
Ik zegde mijn baan op - ik maakte het radioprogramma Uitlaat, een kroniek van de jaren zestig - en wachtte op het nieuwe dat komen zou.

Ter gelegenheid van de grote Dalì-tentoonstelling in museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, ga ik het boek 'Mijn leven als genie' herlezen.

(In het rijke UbuWeb-archief zijn twee mp3's met het unieke stemgeluid van Salvador Dalì te vinden.)

De overleden Amerikaanse gonzojournalist Hunter S. Thompson kreeg in het Nederlandse radiojournaal een gonzonecrologie:

'Hij pleitte ervoor uit je dak te gaan en gewoon ergens voor te gáán!'

Het manuscript is onderweg, op een vier jaar durende tournee door de Verenigde Staten.
Momenteel is het te zien in het museum van de Iowa University.
Een icoon van de moderne Amerikaanse literatuur en al decennia een mythe:
het manuscript van On the Road, het eerste en beroemdste boek van Jack Kerouac, de Bijbel van de Beatgeneratie.
Met dit boek in de rugzak zijn tienduizenden op pad gegaan.

De mythe:
in 1951, gedurende drie weken van april, tikte Jack Kerouac, gedreven door koffie en benzedrine, in één grote uitbarsting van creativiteit het boek dat 'zijn generatie een stem zou geven'.
Een improvisatie op de schrijfmachine.
En hij tikte - en nu komt het mythologische - 'het hele boek achter elkaar door, op een rol papier van wel veertig meter, want Kerouac mocht geen tijd verliezen met het in- en uitdraaien van vellen papier, daarom waren ze aan elkaar geplakt'.

Na lang met het (verder uitgewerkte) manuscript te hebben geleurd, werd On the Road in 1957 gepubliceerd. In de VS zijn drie miljoen exemplaren verkocht, het werd vertaald in 25 talen.

Ik heb altijd een zwak gehouden voor het vitale positivoboek en ik kreeg een schok toen ik de supergrote foto van de tweede onder dit stukje geplaatste site openklikte.
De rol bestaat echt!

Tijdens de tournee wordt het manuscript in uitgerolde staat tentoongesteld.

Vrienden en bekenden van Uitgeverij De Harmonie mogen hun handen dichtknijpen, de bofkonten!
Zij ontvingen vandaag het relatiegeschenk ter gelegenheid van de jaarwisseling. Het is niet in de boekhandel verkrijgbaar, maar is wel meteen het meest hilarische boekje van 2005.

Het oogt als een uitgeversprospectus van de voorjaarsaanbieding: covers, titels en citaten uit de inhoud van de te verschijnen boeken.
Maar het gaat hier om NET NIET VERSCHENEN boeken.

Titels en citaten wijzen in één richting: hier is Gummbah aan het werk.

Van schrijvers als Jessica Poedèl, Horst Baarsloot, Rinus Aalvlecht, Hugo Sleuf, Molf Kurmhoef en vele anderen, worden voor dit voorjaar net niet te verschijnen titels aangekondigd als 'De Roos, een plantenras om te onthouden', 'Stoephoersalonsloeries e.a.', 'Het vuur der berusting', 'De pijn van het halfrijm', 'Ongewassen neushaar' en 'De zieke vijf gaan op reis'.

Van Oscar Punt mogen we een boek niet tegemoet zien met de titel:

'De lichtgehandicapte vrouw in het smetteloze braakselgele trainingspak die Marinus vanuit zijn flat op de negende verdieping uit de tram zag stappen, riep dusdanig veel plaatsvervangende schaamte bij hem op dat hij even moest gaan zitten - en 7085 andere zinnen'

Enkele citaten:

- Beps voorstel klonk Kees als keiharde muziek in de oren.

- Onderuitgezakt in de koffiehoek van het zorgcentrum zit Sieb met volle teugen na te genieten van de Tweede Wereldoorlog.

- Pim trekt zijn plasman als een snack uit Rudy's bips.

- Piet moest bijna van zijn brommer stappen van het lachen.

Uit de dichtbundel 'Net op tijd in vervoering' van Chris Beek een fragment van het gedicht

PIM VAN DAM FANCLUB (OPGEHEVEN)

TERWIJL TUSSEN DE VINGERS EEN EEUWIGE SIGARET
DE ALOUDE WEG NAAR HET FILTER ZOCHT
GING DE
OVER ONZE MOERASDELTA AANGESTOVEN WEEMOED
ZO
HUP
ONBEGRIJPELIJK DE MICROFOON IN.

EEN ZANGER, JA. MAAR WAT VOOR EEN.
ONS GIGANTISCH HEELAL ALLEEN AL.
OF MOEDERS OPGEHEVEN GEZICHT.

Een thema zo oud als de liefde, maar in de media stralend opgepoetst: oude man heeft relatie met jonge vrouw - zie Het Oudemannen/Jongedingen Dossier.
(Aanvulling: zelfs in de kwaliteitskranten werd verlekkerd geschreven over de jonge vriendin van BZ-minister Bot.)

Ook in de literatuur van de laatste jaren kwam ik het thema weer regelmatig tegen.

In The Human Stain van Philip Roth, het laatste deel van zijn indrukwekkende trilogie over het Amerika van na de Tweede Wereldoorlog, heeft professor en decaan Coleman Silk (71), met behulp van viagra, een heftige relatie met schoonmaakster Faunia Farley (34).
(In de gelijknamige film worden die rollen gespeeld door Anthony Hopkins en Nicole Kidman.)

In het volgende boek van Philip Roth, The Dying Animal, wordt de zestiger David Kepesh, criticus en universiteitsdocent, te gronde gericht door 'een meesterwerk van erotische wellust', de 24-jarige Cubaanse studente Consuela Castillo,

David Lurie, een 52-jarige poëziedocent aan de Technische Hogeschool van Kaapstad, verleidt een piepjonge studente. Zo begint In ongenade, het verontrustende meesterwerk van J. M. Coetzee.

Gabriel Garcìa Márquez breekt het record: een leeftijdsverschil van 76 jaar!
In zijn nieuwste roman Herinnering aan mijn droeve hoeren, wordt een negentigjarige columnist voor het eerst in zijn leven tot over zijn oren verliefd. Op een veertienjarig meisje uit een bordeel.
Een decent beschreven 'literaire' liefde, want we treffen het meisje in de aanwezigheid van de stokoude baas uitsluitend slapend aan.

'Zo kan'ie wel weer even.'
In 2005 zou ik graag een roman lezen van een jonge schrijver over de verhouding van een jonge man en een oude vrouw.

Deze week verscheen het eerste boek met persoonlijke herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog van een auteur die na de oorlog werd geboren.

In 'Ik was erbij!' beschrijft Dirk Breedvliet (geboren: 16 juli 1945) de laatste maanden van zijn gevangenschap in de moederbuik.

De vele liefhebbers kennen De Poezenkrant, het onregelmatig verschijnende blad van directeur Piet Schreuders, al dertig jaar. Nu heeft hij hen een verrassing bereid: in Het Grote Boek van De Poezenkrant (verkrijgbaar in de boekhandel) heeft hij een representatieve selectie uit 49 nummers gemaakt.

Het is een kloek boek geworden (387 pagina's), waaruit een pluizige poezenstaart steekt.

Uit de uitvoerige inleiding:
'De Poezenkrant: je weet nooit wanneer hij komt of hoe hij eruit ziet. Is het wel een krant? Gaat het wel over poezen? De liefhebbers weten wel beter dan zulke vragen te stellen. Over 'het wezen van de poes' zult u hier weinig nieuws vernemen. Het mysterie van de kat wordt niet uitgelegd, hoogstens benaderd door er als het ware telkens rakelings langs te kijken, ongeveer zoals een poes kan doen alsof hij je niet in de gaten heeft door je expres niet aan te kijken, met de oortjes naar voren.'

Een juweel van een boek - schitterend vormgegeven door de directeur zelve. Met een overdonderende collectie hilarische en ontroerende poezenberichten.
Een extra vondst: de illustraties in het boek zijn in zwart/wit gedrukt - een bijgeleverd katern levert vele plaatjes in kleur, die kunnen worden uitgeknipt en over de zwart/wit afbeeldingen geplakt.

Gerrit, Bieslogs poezenmedewerker, toonde zich hoorbaar ingenomen met het boek. Bij het beruiken van de staart klonk enthousiast gespin.

Dat de grote schrijver Louis Paul Boon - De voorstad groeit, De Kapellekensbaan - een gigantische verzameling blootfoto's had aangelegd, was tijdens zijn leven al bekend.
In interviews werd hem er door likkebaardende verslaggevers regelmatig naar gevraagd.

Gedurende dertig jaar werkte hij 's avonds aan zijn 'Fenomenale Feminateek' - het uitknippen, catalogiseren en opslaan van een collectie van 200.000 erotische foto's, pin-ups en striptease-scènes.

De catalogus was verdeeld in tientallen rubrieken, zoals Het naakt verovert de straat, Het ondergoed, De soorten bosjes, Ontbloten en versieren der tieten, Naakt in het water, enzovoorts.
Louis Paul Boon dacht dat zijn verzameling in later jaren van belang zou zijn ter bestudering van de geschiedenis van de seksualiteit en de evolutie van de pornografie.

Voor het eerst na zijn dood (in 1979) wordt ons nu een blik gegund in zijn Feminateek.
Het Letterkundig Museum stelt driehonderd foto's tentoon en bij Meulenhoff/Manteau verscheen een boek met de catalogus, de korte begeleidende teksten van Boon en een selectie van de foto's.

Het boek is verpakt in een spaanplaten doos en een verbodssticker op het deksel - Verboden onder de 16 - moet het geheime en pikante benadrukken.
Ironisch bedoeld, mogen we aannemen.
Want wat opvalt is hoe verouderd de fotoverzameling van blote meisjes en vrouwen aandoet.
Niet de meisjeslichamen uiteraard, maar het type verzameling - foto's, geknipt uit vaak clandestiene, onder de toonbank verkochte blootbladen.

Internet is nu de grootste, fenomenaalste verzameling bloot die de wereld ooit heeft gekend.
Als Boon nu nog zou hebben geleefd, zou hij in een maand tijd zijn Feminateek kunnen vertienvoudigen.

Het geheime, verbodene, stiekeme is geheel verdwenen.
Is dat jammer?

Ik moest aan Louis Paul Boon denken toen ik onlangs heel toevallig - ik heb er niet naar gezocht! - op internet foto's tegenkwam van een piepjonge Brigitte Bardot, die zo schaamteloos, niets verhullend, scabreus en mythe-afbrekend zijn, dat het me speet ze te hebben gezien. En ik ga ze hier ook niet doorgeven!

Tot mijn eigen verbazing had ik in de kast een boek staan van Elfriede Jelinek. Helemaal vergeten.
Aan de manier waarop het openviel, concludeerde ik, dat ik in 1989 tot bladzijde 43 was gevorderd.
Dit moet de laatste toen door mij gelezen alinea zijn:

'In sappige kalmte schuift de man het beeld van zijn vrouw in de gleuf van de toeschouwer. Huiverend grijpen de bossen naar het huis, waarin de beelden van de video's, een bepakte kudde van geslachtsrijpen, voor de ooggetuigen over het scherm trekken. Aan hun boeien worden de vrouwen in beeld gesleurd, alleen hun dagel. gewoonten zijn wreder. De blik van de vrouw overwoekert de vlakte der beelden, die ze iedere dag met haar man dient af te leggen, tot ze het zelf moet afleggen. In het geheel niet gebroken door zijn volledig voor hem verantwoordelijke beroep, staat de directeur er welig bij en zuigt aan haar tieten en spleten, roept om het begin van de nacht en de nachtvoorstelling. Zo ontspruiten ook op de berghellingen levende beelden, en de bergbeklimmers stappen er met hun solide schoenen in.'

Vijftien jaar geleden heb ik waarschijnlijk gedacht: 'Ja, akkoord, enzovoorts enzovoorts...' en het boek weggelegd. Tamelijk domme reactie, maar ja, dat gebeurt iedere lezer wel eens, dat een boek niet 'pakt'.

Nu Elfriede Jelinek de Nobelprijs heeft gewonnen, wordt alles anders. Ik ga vanavond de draad oppakken en het boek uitlezen, zodat ik morgen, op het verjaardagsfeest van Rupert, een gefundeerde mening kan rondbazuinen.

Maar nu al kunt ook u op de vraag 'Heb jij wel eens wat gelezen van die Elfriede Jelinek?' naar waarheid antwoorden: 'Jazeker en haar proza is... ja, wat zal ik zeggen... gedurfd, rauw. Nee, van die Nobelprijsjury is het moedig haar de prijs te geven.'

De British Library bezit 93 gedrukte versies uit de periode 1594 - 1642 van de 21 toneelstukken van William Shakespeare.
Er zijn geen handschriften van Shakespeare bekend, dus worden die eerste gedrukte versies nog altijd nijverig bestudeerd op authenticiteit.

De British Library heeft die drukwerken nu op internet gezet.
En hoe!

Elke pagina is te vergroten, maar het is ook mogelijk twee versies vergelijkenderwijs naast elkaar op het scherm te zetten.

Met veel achtergrondinformatie en beknopte basiskennis is dit een voorbeeldige en verbluffende site.

Ga ik nu de komende weken de Othello van 1622 vergelijken met die van 1630?
Ik dacht het niet.
Maar als voorbeeld van 'wat er allemaal kan' geef ik dit adres graag door.

De experts van veilinghuis Sotheby vrezen dat de privéspulletjes uit Boudewijn Büchs huis niet het gewenste bedrag van twee à drie ton zullen opbrengen.

Ze hadden het geraamte van Büch bot voor bot moeten aanbieden. Waren er vijfhonderdduizend mensen komen kijken en was er twee miljoen euro binnengehaald.

Schrijver Marcel Möring heeft op zijn site een persoonlijk, zeer boeiend essay gepubliceerd (in pdf):

'Toen de vliegtuigen in de WTC-torens vlogen werkte ik aan een essay voor De Balie. Daar hield men een reeks lezingen onder de titel 'Het idee van je leven'. Ik was al lekker op weg, toen het idee van mijn leven ineens nogal futiel leek. Het essay is een weerslag van mijn gedachten over het idee van mijn leven en welke invloed 11 september op mij had.'

Nu de AKO-prijs dit jaar wordt uitgereikt in het tv-programma RTL-Boulevard, mogen de andere literaire eerbetoningen niet achterblijven in popularisering.

De uitreiking van de LIBRIS-prijs is komend jaar te zien als onderdeel van het RTL5-programma 'Honderd procent ondernemer'.

De PC Hooftprijs 2005 zal worden uitgereikt in de pauze van de StaatsloterijShow.

'Is vader thuis?' vroeg ik aan het oude mannetje, dat opendeed. Hij knikte, en liet mij in een kamertje waar een nóg ouder mannetje zat, dat al bijna dood was. Haastig rukte ik een spreekhoorn van de wand en schreeuwde in zijn oor: 'wel gefeliciteerd!'
'U bent abuis,' zei de oude man met doffe stem, 'vader is boven.'
Ik vloog de trap op, want ik begreep, dat het nu een kwestie van seconden was. Daar hing de honderdjarige aan de touwen: hij was bezig een vogelnestje te maken.
Ik kroop bijna in zijn oor en gilde: 'Wel gefeliciteerd!!'
De jubilaris schudde het hoofd, maakte een dubbele salto en sprong op de grond. 'Ik ben niet doof,' zei hij zijn jas aantrekkend, 'ik ben alleen maar oud. Wat is er aan de hand?'

Zo begint de satire 'De 100-jarige' uit de bundel Kopstukken van Godfried Bomans. Na verschijnen in 1947 beleefde de bundel interviews (met o.a. De Brandmeester en De Paashaas) tientallen drukken en hele generaties hebben zich krom gelachen (zoals 'in een deuk liggen' toen nog werd genoemd). Ik denk dat veel 60-plussers bovenstaande passage uit het hoofd kennen.

Bomans paste de klassieke omkeermethode toe: iedereen wist in 1947 dat een honderdjarige een hulpbehoevende, op de rand van de dood zwevende, zeldzame verschijning was - door een krachtpatser in de touwen te beschrijven, kreeg Bomans de lachers op zijn hand.

De satire is ook hier door de werkelijkheid ingehaald. Zoals elke sportbond heeft ook de turnfederatie nu een afdeling voor 100-plussers.

Een eerste succes heeft de AIVD inmiddels geboekt.
In een Rotterdamse bibliotheek bleek 'De Ongeloofelijke Avonturen van Bram Vingerling' het afgelopen half jaar meer dan tien keer uitgeleend.

In dit beroemde jeugdboek van Leonard Roggeveen wordt gedetailleerd beschreven hoe de scholier Vingerling de stof Abrovi uitvindt, waarmee hij zichzelf en anderen onzichtbaar kan maken.

'Als de stof Abrovi in handen van potentiële aanslagplegers valt die zich onzichtbaar kunnen maken, zijn we de greep op het terrorisme geheel kwijt', aldus een verontruste woordvoerder van het ministerie van Binnenlandse Zaken.

De eerste arrestaties in de Bram Vingerling-zaak worden binnenkort verwacht.

Van boeken in de trant van 'wat mannen en vrouwen wel of niet willen weten' wil ik niet weten.
Ik ben weliswaar een man, maar behoor niet tot de mannen waar die boeken over gaan.
En ik hou niet van vrouwen die uit een boek willen weten wat mannen weten of niet willen weten.

Hier - nu ben ik net zo dom aan het oudehoeren over mannen en vrouwen als in die boeken wordt gedaan.
Hoewel ik dat niet kan weten - ik lees die boeken immers niet?

Mocht onze regering het idee van het boekje overnemen, dan raad ik u aan het goed te bewaren. Over enkele decennia is het van grote antiquarische waarde.

Veertig jaar geleden deed men ook een poging tot collectieve bangmakerij.
Als Nederland getroffen zou worden door een atoombom, raadde men de burgers aan te schuilen onder tafel.

Maar de angst was toen veel gezelliger georganiseerd.

'Wend U voor nadere inlichtingen tot Uw blokwachter'.

Elke wijk had een eigen blokhoofd, herkenbaar aan een bordje op zijn voordeur.

Alvorens een boekje uit te geven, zou onze regering de ten onrechte opgeheven BB weer dienen op te richten.

We willen een meld- en aanspreekpunt.

Wie is verdacht in onze wijk?

Welk huis moeten wij nauwlettend in de gaten houden?

We eisen ons blokhoofd terug!

Koop onverwijld HP/DE TIJD van deze week voor de laatste foto's van de demente Gerard Reve. Zelden werd een demente man zo treffend geportretteerd. De foto's zijn nog mooier dan die van Het Parool van jongstleden zaterdag.

Het schijnt dus weer te zijn toegestaan: foto's maken van iemand die zelf geen toestemming tot publicatie kan geven.

Het is weer zover: ik kom om in de boeken. Ik moet ruimte scheppen, de kasten puilen uit.

Een eerste selectiecriterium: heb ik het eventueel te verwijderen boek gelezen of niet?
Zo'n boek als 'Ik kan alles' heb ik gelezen.

Tweede selectiecriterium: zal ik het boek nog eens uit de kast halen?
Nee, ik kan nu alles en dat verleer ik niet zo gauw.

'Ik kan alles' kan weg.
Weggooien? Terwijl er zoveel mensen rondlopen die niets kunnen? Kan niet. (Stel je de wereld eens voor als alle mensen 'Ik kan alles' zouden hebben gelezen en alles kunnen...)

Internet biedt nieuwe wegen om van je oude boeken af te komen.

Bij boekwinkeltjes.nl begin je in de kortste keren een eigen antiquariaat waarin je de eigen overtollige boeken kunt aanbieden.
Er zijn nu 655 winkeltjes geregistreerd, waarbij 469.437 veelal goede en goedkope boeken te verkrijgen zijn.
Als winkeliertje zorg je zelf voor afrekening en verzending.
(Rechts op de homepage is het informatieve artikel van Ewoud Sanders in NRC-Handelsblad op te vragen.)

Een avontuurlijke en ideëler methode biedt bookcrossing.com.
Hier kun je het te dumpen boek registreren, waarna je het 'aan de wereld' geeft, d.w.z. je legt het ergens neer - op een bankje, in een openbaar gebouw, in de trein.
Het is de bedoeling dat de vinder na lezing via een e-mail zijn bevindingen rapporteert. En het boek vervolgens weer ergens achterlaat.
268.269 leden hebben 1 miljoen 202.342 boeken uitgezet.
De site is een Engelstalig initiatief, maar er zijn al veel Nederlandse boeken op reis.

Ik denk dat ik 'Ik kan alles' op een bankje in het Oostpark ga achterlaten. Daar huizen overdag veel daklozen die wel een duwtje in de rug kunnen hebben.

Ook Bieslog mocht achter de tientallen journalisten en cameraploegen aansluiten die op de gang stonden te wachten om toegelaten te worden tot een van de vele persconferenties die Bill Clinton in een Washingtons hotel had belegd, ter promoting van zijn boek.

Toen Charles Groenhuijsen eindelijk naar buiten kwam, mochten wij. De stoel van Charles was nog warm.

- Meneer Clinton, uiteindelijk heeft Monica Lewinsky u geen windeieren gelegd

'Wat de Lewinskyzaak betreft zeg ik in mijn boek dat ik moreel verwerpelijk heb gehandeld en...'

- Nee, sorry, ik bedoel dat zonder 'de Lewinskyzaak', zoals u uw ex-vriendin nu steevast noemt, uw boek een stuk minder smakelijk zou zijn geworden

'Ik zeg eerlijk wat ik fout heb gedaan en met de Lewinskyzaak heb ik mensen diep gekwetst, maar uiteindelijk is mijn huwelijk gered en...'

- The New York Times vindt uw boek dodelijk saai - zou het boek zonder Monica Lewinsky niet onverkoopbaar zijn geworden?

'Ik heb vrienden gemaakt, maar ook vijanden en die zitten overal. Je kunt niet...'

- Hebt u Monica Lewinsky van tevoren op de hoogte gebracht van het feit dat zij in uw boek figureert als de moreel verwerpelijke Lewinskyzaak en nu weer in de hele wereld over de tong gaat

'Als Hillary erachter zou komen dat ik weer betrokken raak in een moreel verwerpelijke Lewinskyzaak, zou ik voor de rest van mijn leven naar de sofa worden verbannen. En ik wil hem er graag nog érgens inhangen.'

- Meneer Clinton, bedankt voor dit gesprek

Perschef:
'Volgende!'

'Een trein rijdt over de spoorbrug. De zon gaat onder.
Zutphen. IJsselkade. Ik ben zes en loop over het voetpad tussen de spoorbrug en de verkeersbrug. Over planken waaronder peilloze diepten gapen.
Eigenlijk ben ik toen in de IJssel gevallen. Het vallen was zoveel sterker dan het niet-vallen dat er wel een vergissing in het spel moet zijn. Ik besta uit een reeks vergissingen.'

Openingszinnen van een recente column van Alex Mol.

Gisteren werd een bundeling van de columns van Alex Mol (Wim Noordhoek) - 'Verlangen naar nu' (zie Bieslog, gisteren) - ten doop gehouden in boekhandel Van Someren & Ten Bosch in Zutphen.

Schrijver Willem Brakman trakteerde de vele aanwezigen op een gedegen analyse van het column-genre (hieronder een fragment).

Daarna verplaatste het gezelschap zich naar de oevers van de IJssel, waar de zon had gewacht met ondergaan.

'Op bedevaart was ik naar Den Haag-West, in het seizoen van de zere ogen. Voor persoonlijke boetedoening, want ik kom uit de buurt vandaan.'
Na het lezen van deze zinnen uit een van de eerste columns van Alex Mol dacht ik : 'Alex Mol? Die moet ik van vroeger kennen.'
Want ik kom ook uit Den Haag-West vandaan. En als je lang uit Den Haag-West weg bent, ga je vanzelf denken dat je iedereen die ooit in Den Haag-West heeft gewoond persoonlijk kent.

Ik las verder. Volgde een passage waarin Alex Mol in nog geen tien zinnen zo ongeëvenaard raak een droefgeestige Haagse portiekwoning beschrijft, dat ik dacht: 'Alex Mol' Wat zou ik die graag willen kennen.'

Niet lang daarna bleek dat ik hem kende. Niet van vroeger, maar van de radio. Ik was blij, want nu hoefde ik niet naar Alex Mol op zoek om te zeggen dat ik ook uit Den Haag-West vandaan kwam en zijn beschrijving zo mooi vond.
Vooral het detail dat op zijn Haagse bedevaart verdwenen blijkt, had me diep getroffen: 'De witte uitslag op jonge baksteen als gevolg van de zoute wind.' Als je met één zo'n zin die ooit jonge, moderne, vooroorlogse wijk in het duinzand, aan de rand van Den Haag-West, kunt vastleggen, ben je een groot schrijver.

Zonder elkaar te kennen, hebben we vlak bij elkaar gewoond - Wim Noordhoek bij het eindpunt van lijn 2 en ik bij de volgende halte. Waar toen lijn 2 reed, volgt nu lijn 3 een afwijkende route. Daar hebben wij niets mee te maken. Wij kunnen uit het blote hoofd een rit met onze lijn 2 naar de binnenstad nauwgezet reconstrueren.
Maar van ons tweeën kent Wim Noordhoek de verrassendste details en Alex Mol kan ze ook nog in de trefzekerste woorden vangen.

En (gelukkig maar) niet uitsluitend over vroeger weet Wim veel en schrijft Alex het prachtig op.

De Biesloghoofdredacteur (in de VPRO-Gids)

Vraag me niet langs welke wegen ik er kwam, maar tijdens een potje surfen bevond ik mij op een gegeven moment in de bibliotheek van de Universiteit van Iowa.
En daar bleek zich een groot digitaal DADA-archief te bevinden.

Moet je nu toch 's even kijken wat een prachtcollectie boeken, pamfletten en tijdschriften in Iowa wordt bewaard.

Ze hebben bijvoorbeeld een set afleveringen van De Stijl, het tijdschrift dat Theo van Doesburg van 1917 tot 1932 redigeerde en je kunt er ook in bladeren, of de vergrote pagina's downloaden.

Is het kledderig naïef aan het worden als ik weer 's de loftrompet steek over dit ongelooflijke medium?
Sorry, ik kan het nog steeds niet 'gewoon' vinden als ik zo'n site tegenkom.

Je kunt een nieuw boek, of nieuw programma op dit moment het beste aanprijzen met:

'Hilarisch en confronterend!'

Vanmiddag beeldde ik mezelf een kilometerslange Antwerpse dwaaltocht tussen rijen magazijnstellingen vol boeken in (zie 'Geheime boekhandel').

Enige uren later word ik door de werkelijkheid verrast.
In NRC-Handelsblad lees ik dat Atte Jongstra het echt gaat doen.
In Zwolle. Een voettocht van achttien kilometer door het archiefgebergte in het Historisch Centrum Overijssel.

Atte beoefent de archiefpenetratie. Een krachtvergende, typische mannensport, waarbij een archief niet in de lengterichting wordt doorkruist, via de tussen de kasten uitgespaarde gangen, maar via de dwarsroute.
Over de volle breedte van het archief wordt, met behulp van bijl en pikhouweel, door de met dozen en mappen gevulde kasten heen een uitweg gehakt.

Ook vrouwen beoefenen deze sport.
Men noemt het dan archiefontsluiting.

Het is al halverwege de dag en nu kom ik er pas achter dat het vandaag Wereldboekendag is!

Allemachtig, denk je eens alle boeken van de wereld in.
Wat te doen? Een paar uur stevig doorlezen?

Antwerpen is vanaf vandaag een jaar lang Wereldboekenstad.
Haal ik Antwerpen nog voor de avond?
Ik zou er graag Boekhandel Ontmoeting willen bezoeken.

'Deze boekhandel is waarschijnlijk het best bewaarde geheim van Antwerpen. Boekhandel Ontmoeting is gelegen in een smal Borgerhouts straatje (Groenstraat 44) en heeft geen etalage. Niets wijst erop dat achter die huisdeur, waar enkel "Boekhandel Ontmoeting" op de bel prijkt, een boekhandel gelegen is. Als u aanbelt, dan komt u terecht in een magazijn vol boeken.'

Nu maar hopen dat er geen bordjes op de magazijnstellingen zijn geplaatst. De indeling van de kilometerslange gangen moet je zelf uitvinden.

Uren dwalen door een Borgesiaans boekendoolhof.

Er is ook geen kassa.

En geen uitgang.

Aanstaande maandag start de NPS-Radio een hoorspelserie, die nu al de langstlopende uit de omroepgeschiedenis wordt genoemd: gedurende twee jaar klinkt in 360 afleveringen de bewerking van Het Bureau - het zevendelige epos van J. J. Voskuil.

In de vele publiciteit rond deze gebeurtenis, valt in interviews met de makers Peter te Nuyl en Krijn ter Braak regelmatig deze zin te vernemen: 'We moeten natuurlijk niet terug naar het ouderwetse hoorspel met windmachine en grindbak'. Alsof vroeger in elk hoorspel over grind werd gelopen.
Als hoorspelliefhebber kan ik u verzekeren dat dit helaas niet het geval was.

Want wat klinkt mooier dan voetstappen in het grind?
Het is een knisperend, karakteristiek geluid, dat onmiddellijk beelden oproept - oprijlaan, vrijstaande villa, suspense.

Ik ga luisteren naar Het Bureau, ben zeer benieuwd.
Omdat er weinig grindgeluiden in de serie zullen voorkomen, vervaardigde ik een ultrakort hoorspel (1 minuut 40 seconden), waarin grind een belangrijke factor speelt in het geluidsdecor (sounddesign, heet dat nu).

Bij zijn vermissing werd al ernstig rekening gehouden met zijn dood. Nu is het zeker. Zondag werd zijn lichaam uit de East River in de staat New York gehaald.

Maandag 19 januari j.l. schreef ik hier over acteur/schrijver/solo-performer Spalding Gray.
Ik heb zijn boeken gelezen en zijn verfilmde theateroptredens gezien en ik was zeer gesteld op de lichte, relativerende toon van zijn doorgaans autobiografische teksten.

Je weet nooit zeker of de schrijver de aardige man was die hij in zijn boeken leek, maar ik denk het wel. En je had graag af en toe willen vernemen hoe hij het verder klaarde in het leven.
Maar hij had er geen zin meer in.

Het Museum Meermanno in Den Haag herbergt een prachtige collectie geschreven en gedrukte boeken uit alle eeuwen.

Vrijdag, bij een bezoek aan dit 'museum van het boek', constateerde ik, dat ik ongeweten vele museumstukken in mijn boekenkast heb staan.

Op de tentoonstelling 'Ha! - Haagse boekvormgeving na 1945' liggen achter glas in de vitrines een paar pockets, die ik decennia geleden voor 1 gulden 45 kocht.

Ooievaarpockets uit de jaren vijftig zijn nu, niet vanwege de inhoud, maar door hun vormgeving, museumstukken geworden.

Ik vond het een beetje te AVRO-achtig om te vragen: 'En wat zijn die pockets nu waard?'

Er zijn niet alleen boeken te zien, er liggen ook mooi vormgegeven affiches en reclamedrukwerken uitgestald.
Op een programmaboekje ontdekte ik mijn naam en dat vervulde me met trots.
Ik ben in Museum Meermanno te zien, ja?!

Heb ik een wereldbeeld?
Je weet het niet van jezelf. Anderen kunnen voorspellen hoe je over bepaalde dingen des levens denkt. Anderen weten meer van jouw wereldbeeld dan jijzelf.

Mocht ik een wereldbeeld bezitten, dan is dat gevormd en beïnvloed door de schrijver Elias Canetti. Vermoed ik.
Van hem heb ik alles gelezen en prachtig gevonden. En ik weet bijna zeker dat ik ideeën van hem tot de mijne heb gemaakt.

Dus als ik zie aangekondigd dat er 'nieuw' werk is verschenen van de in 1994 overleden schrijver, trek ik een dag uit om het boek aan te schaffen.

Per trein en tram reis ik naar de boekwinkel in de grootstad en ik word niet teleurgesteld. Bij het Atheneum aan het Spui in Amsterdam vind ik het boek, beneden in de Duitse afdeling.

Ja! Ze hebben het! Glimlachend neem ik het boek in handen, weeg het en strijk over cover en achterkant. Een Duits gebonden boek is haast altijd mooi - 'schoon' ontwerp, lekkere leesletter, rustige bladspiegel.

Op de terugreis sla ik het boek niet open. Ik bekijk uitsluitend de buitenkant.
'Party im Blitz' bevat Canetti's herinneringen aan zijn verblijf in Engeland (na zijn jeugd in Bulgarije en studietijd in Wenen). Aantekeningen uit zijn nalatenschap, dus niet eerder gepubliceerd.

Ik ga er voor zitten. De voorpret hebben we gehad.
(Een te jolig woord, voorpret, maar vooruit. Laten we er niet al te duur over doen.)

Lezen nu! Met een Duits woordenboek onder handbereik.

Misschien is over een paar uur mijn hele wereldbeeld ondersteboven gekeerd.

We zouden hem als acteur kunnen kennen van zijn (kleine) filmrollen in The Killing Fields, of Kate&Leopold; hij is ook wel eens te zien in een bijrol van een tv-comedyserie.
Maar in de VS is hij in het theatercircuit beroemd om zijn monologen.

Op het toneel staat een eenvoudig keukentafeltje met een microfoon en een glas water. Hij komt op, gaat zitten en begint een twee uur durend verhaal af te steken, onderbroken door lachgolven en open doekjes.

Hij scoort geen vette lach - hij is geen stand-up comedian. Hij is de humoristische schrijver, die zijn teksten meesterlijk weet te plaatsen in een grote zaal.

Spalding Gray (1941) is een van de oprichters van de experimentele Wooster Theatre Group.
Na zijn filmrol in The Killing Fields, schreef hij een monoloog over zijn ervaringen op de set (die later ook werd verfilmd). Swimming To Cambodia werd de opstap naar vele, meer en meer autobiografische monologen, die in boek-, video- of filmvorm werden vastgelegd.

Zelden trad hij in Europa op - ik heb hem nooit in een theater gezien, maar sinds vijf jaar verzamel ik zijn werk. Licht satirische, relativerende, humoristische autobiografische teksten, die hij ook nog eens geweldig kan voordragen - ik ben een liefhebber en bewonderaar van Spalding Gray geworden.

Het bericht uit de VS dat hij - sinds twee jaar lijdende aan zware depressies - nu al een week wordt vermist en dat het ergste wordt gevreesd, heeft mij diep geraakt.

Op bijgaand videofragment uit The Terrors of Pleasure zien we Spalding Gray achter zijn tafeltje - met excuses voor de brom in het geluid.

'Godsamme, wat is het koud!', bibberde Ebenezer Scrooge en hij blies in de holte van zijn ineengeslagen handen. Om weer een beetje in de stemming te komen, had hij de centrale verwarming in zijn kantoor al twee dagen uitgelaten.

De laatste setdressers hadden het pand vanmorgen verlaten. De bureaus met de computers en de flatscreens, de tapijten, de loungehoek met de luie banken, de ijskast vol flessen drank, de flipperkast, de counter met de lunchhapjes - alle moderne kantoorcomfort was rigoureus verwijderd.
Het lokaal bood weer de oude, armoedige, afgetrapte aanblik. De grauwbruine klerkenlessenaars waren teruggeplaatst; in de hoeken van het vertrek hingen de met een spuitbus aangebrachte spinnenwebben. Op het trottoir vóór het pand was een vrachtwagen kunstsneeuw gestort.

'Ha hi hi hi', oefende Scrooge zijn gemene lachje.
Voor het hoeveelste jaar tapte hij nu al uit dit vrekkige vaatje? Hoe lang was zijn compagnon Marley dood? Op de kop af 160 jaar. Wanneer vond die oude geest nu eens de eeuwige rust. Maar nee, Jacob Marley kreeg geen genoeg van alle aandacht - vond het veel te leuk één keer in het jaar uit het schimmenrijk terug te keren. Gegarandeerd zou hij morgenavond, wederom vervaarlijk met de kettingen rammelend, in het kantoor verschijnen om hem, de succesvolle makelaar, de morele les te komen lezen.

Ebenezer Scrooge werd al moe als hij eraan dacht. Weer dat spokengedoe en die afmattende tocht door de mist naar het kerkhof.
Maar het meest zag hij op tegen het vrolijke deel op kerstochtend als hij, zoals het draaiboek voorschreef, de ramen wijd moest opengooien en het gebeier van de kerklokken diende te verwelkomen, alsof het de mooiste geluiden waren die hij ooit had gehoord.
'Heerlijk! Heerlijk!', moest hij roepen en alle voorbijgangers om de hals vallen en jan en alleman een vrolijk kerstfeest en een gelukkig nieuwjaar wensen. Bekaf werd je ervan. En het kostte een hoop geld, want hij was verplicht met niet-aftrekbare fooien te strooien en al die armoedzaaiers met geschenken en gebraden kalkoenen te overladen.

Waarom opende de overheid niet een rekening ten bate van de armen, waar je via internet even een bedrag naar toesluist?

Zouden er ooit feestdagen komen waarop hij, Ebenezer Scrooge, ook eens lekker thuis onderuitgezakt voor de televisie kon blijven hangen?

Scrooge aan het werk:
woensdag 24 december: Blackadder's Christmas Carol (22.30 uur, Veronica),
donderdag 25 december: A Christmas Carol (20.30 uur, RTL4),
vrijdag 26 december: Scrooged (18.45 uur, SBS6).

Op mijn zevende verjaardag kreeg ik het cadeau van een tante en het werd een van mijn favoriete boeken: De Avonturen van Mop en Strop, geschreven door Gerard Revers. Ik koester het stukgelezen exemplaar.

Het is de humoristische geschiedenis van twee jongens die 'het schoolgaan begon te vervelen', bij twaalf bazen in de leer gaan en door klunzig gedrag twaalf maal uit hun baantjes worden geschopt. Ongemeen spannend is hun reis door Afrika en naar het ondergrondse rijk der Pindakieten.

Veel later kwam ik erachter dat Revers een pseudoniem was van Van het Reve - Gerard Revers was de vader van Karel en Gerard van het Reve.

In kringen van Revekenners, dwepers en adepten gooi je met die kennis en het boek in je bezit hoge ogen. Een paar jaar geleden beschreef ik in een krant mijn liefde voor het boek van vader Van het Reve (gepubliceerd in 1930) en gooide en passant de vraag op, of de broertjes Karel en Gerard wellicht model hebben gestaan voor de kwajongens Mop en Strop.

Vrijdagavond jongstleden hield Theodor Holman het Mop en Strop-boek omhoog in een uitzending van Barend & Van Dorp.
Revefanaat Holman herhaalde - met bronvermelding - de door mij opgeworpen vraag, die volgens hem bevestigend kon worden beantwoord. De bewijsvoering, die ook leidde naar Annie M. G. Schmidt's Jip en Janneke, kon ik niet helemaal volgen, maar mijn ijdelheid was gestreeld. Via het boek dat mijn tante mij ooit eens gaf, deel ik een beetje mee in de roem van Gerard Reve.

Ik heb de smaak te pakken en gooi de Revevorsers een nieuwe kluif toe.
Bij een antiquariaat vond ik een niet zo bekend ander jeugdboek van vader Van het Reve: De Wonderlijke Avonturen van Jonkheer Stribbel (1931).
Deze excentrieke jonkheer wordt op zijn tochten vergezeld door een wonderlijk duo, een zebra en een hondje. Hun namen? Karel (!!) en Bas.

Waarom portretteerde vader Van het Reve zijn zoontje Karel als zebra en Gerard als doorsnee hondje Bas?

Ik wens de Revewetenschappers veel succes met het beantwoorden van die vraag. Wilt u in uw publicaties wel mijn naam vermelden alstublieft?

Hardop lachen, wanneer doe je dat?

Ik hoor mensen wel eens zeggen dat ze om een boek, of tv-programma 'over de grond rolden van het lachen'.
Ik geloof het nooit. Mogelijk dat die mensen een kieteling voelden die hun mond in een grijns deed opentrekken - nou, dat is al heel wat!
Maar hardop schateren? Ja, collectief, in een zaal, gaat het je wat gemakkelijker af. Maar in je eentje?

De enige schrijver die mij hardop aan het lachen krijgt is Gerard Reve. Een lach die onweerstaanbaar en onstuitbaar is. Dat heb je zelf niet in de hand, het is een lichamelijke reactie.

In alle diepzinnigheden die over Reve en zijn werk zijn gedebiteerd, wordt dat vermogen tot laten lachen wel eens over het hoofd gezien, of als een te oppervlakkige bijkomstigheid terzijde geschoven.

Voor de vele keren die Gerard Reve mij hardop heeft laten lachen, bedank ik hem vandaag, op zijn tachtigste verjaardag.

Sinds enkele dagen is bij Amazon.com - de internetboekhandelgigant - een nieuwe faciliteit in werking gesteld.

Stel.
Je bent geïnteresseerd in een bepaald begrip, woord, of combinatie van woorden en je wilt weten in welke boeken dat begrip voorkomt.
Amazon.com heeft 120.000 boeken ingescand, zoekt het begrip en geeft de paginanummers weer uit de boeken waarin het begrip wordt vermeld.

Mooi. Maar nu komt het.
Na klikken op zo'n verwijzing naar een pagina, wordt de gehele pagina in facsimilé weergegeven!

Ik heb het woord simplicity ingevoerd en het resultaat is verbijsterend. Je wordt op boeken gewezen waarvan je het bestaan niet vermoedde en je mag er zonder betaling in lezen!

Op het gehele boekenbestand in de wereld stelt een bibliotheek van 120 duizend boeken met 33 miljoen pagina's nog weinig voor, maar de mogelijkheid die Amazon.com, in samenwerking met Google, hier onderzoekt, is buitengewoon interessant.

Minpunten?
Voor velen zal de verplichting tot het opgeven van een creditcardnummer onoverkomelijk zijn.
Je moet ingeschreven staan als klant van Amazon.com, zodat je met 1 klik een geraadpleegd boek kunt bestellen.
Maar... hier moet niets. Je kunt dus zonder koopverplichting in de boeken lezen.

Ik voeg een artikel uit Wired bij, dat uitvoerig ingaat op het ontstaan, de filosofie en de techniek van Search Inside the Book.

Marshall McLuhan (1911-1980), 'het Canadese orakel van het elektronische tijdperk', staat weer volop in de belangstelling.

Zonder ooit iets van hem gelezen te hebben, kent iedereen zijn veertig jaar geleden bedachte moderne gezegden 'the global village' en 'the medium is the message'.

Toen zijn 'Understanding media' in 1964 in het Nederlands verscheen ('Mens en media'), heette dit 'het gekste en geniaalste boek van het jaar' en werd hij door zijn adepten als 'een profeet en de ziener van de toekomst, een provo in de wetenschap' beschouwd.

Zijn ster verbleekte. Hij degradeerde tot clown, gek en charlatan.

Maar ziet! In ons tijdperk van de Digitale Revolutie hebben we een grote behoefte aan guru's en 'uitleggers' en Marshall Mcluhan wordt hier en daar voorzichtig weer een genie genoemd.
Opvallend vaak kwam ik op internet het Grote Playboyinterview uit 1969 tegen.

Hebt u de weekendbijlagen uit? Dan geef ik u voor vanavond veel te lezen mee.
Naast het Playboyinterview een inzichtelijk, kritisch artikel van Gary Wolf uit een nummer van Wired.

Werd vanmorgen gebeld door een radeloze theaterproducent.
Of ik een rol wilde 'opnemen'.
Welke rol?
De rol van aapje, in de musical Alleen Op De Wereld.
Gaat vanavond in première en ten gevolge van acties van dierenbeschermers mocht het echte aapje niet meedoen.
'En u kunt snel een type neerzetten, zoudt u het aapje willen vervangen?'

Ik heb een paar uur bedenktijd gevraagd.
Aapje, het lijkt me een leuke, dankbare rol. Ik hoef geen tekst uit het hoofd te leren.
Ik moet alleen de mij aangereikte pinda's 'op z'n aapst' pellen en oppeuzelen.

Ik voorzie één probleem: ik moet op de schouder van Remi zitten en ik weeg 95 kilo!

Als ik er voor de middag in slaag 30 kilo af te vallen, neem ik de rol aan.

Als we er vandaag in slagen deze puzzel op te lossen, behoren we tot de literaire elite van de wereld.
Nou, dat willen we wel.

'I opened the book at random. The script was strange to me. The pages, which were worn and typographically poor, were laid out in a double column, as in a Bible. The text was closely printed, and it was ordered in versicles. In the upper corners of the pages were Arabic numbers. I noticed that one left-hand page bore the number (let us say) 40,514 and the facing right-hand page 999.'

'Hoe zal Amsterdam reageren op Elisabeth Costello in haar huidige toestand? Heeft het stoere calvinistische woord 'kwaad' nog wel enig gezag onder deze pragmatische, goed aangepaste burgers van het Nieuwe Europa? Het is meer dan een halve eeuw geleden dat de duivel voor het laatst schaamteloos door hun straten paradeerde, maar ze kunnen het onmogelijk vergeten zijn. Adolf en zijn cohorten hebben de volksverbeelding nog altijd in hun greep.
()
Het afwegen van smerigheid tegen smerigheid waarbij het afwegen zelf je een vieze smaak in de mond geeft. Twintig miljoen, zes miljoen, drie miljoen, honderdduizend, op een gegeven moment kan de geest de aantallen niet meer bevatten; en hoe ouder je wordt - dat is haar tenminste overkomen - des te sneller de geest het opgeeft. Een mus die met een katapult van een tak wordt geschoten, een stad die vanuit de lucht wordt vernietigd, wie durft te zeggen wat erger is? Kwaad is het, allemaal kwaad, een kwaadaardig universum dat is bedacht door een kwaadaardige god. Durft ze dat tegen haar vriendelijke Nederlandse gastheren te zeggen, haar vriendelijke, intelligente, verstandige publiek in deze verlichte, rationeel georganiseerde, goed bestuurde stad?'

Uit: 'Elisabeth Costello' van J. M. Coetzee (Uitg: Cossee)

Natuurlijk was dat meisje met die prachtige borsten Simon al opgevallen. Hij was haar een paar keer op de Croisette tegengekomen. Maar toen ze plotseling uit de lift stapte waarmee hij naar het restaurant wilde gaan om te dineren, was hij zo overrompeld dat zijn benen dienst weigerden.

Hij glimlachte dwaas, met uitpuilende ogen, en ging niet eens opzij. Ze moest hem wegduwen om er langs te kunnen. Toen gingen de deuren weer dicht en stond Simon aan de grond genageld voor het bordje waar de verlichte nummers van de etages op voorbijflitsten.

Hij hoorde een tikje, keek naar beneden en zag een van de knoopjes van zijn overhemd over het tapijt rollen, nadat het tegen de metalen deur was gesprongen.
En toen hij wilde nagaan om welke knoop het ging, kreeg hij de schok van zijn leven.

Het meisje had hem met haar borsten opgezadeld.
Simon had een stel beeldschone tieten geërfd.

(Uit: vandaag herlezen verhalenbundel van Roland Topor - Uitgeverij De Bezige Bij)

Vanavond zag ik een eenzame waterlelie.
De waterlelie bloeide daar, veronderstelde ik, als eerbetoon aan de man die hem zo mooi heeft beschreven.

Ik fietste langs de Karnemelksesloot. Aan de overkant lag, een eeuw geleden, de kolonie Walden, het leefexperiment van schrijver Frederik van Eeden.

Op deze plek stapte hij op een laat-zomerse avond in een bootje, met vrouw en zoontjes, om nog een eindje te gaan roeien in de vallende avond.
Terug in zijn hut, schreef hij zijn bekendste gedicht:

De Waterlelie

Ik heb de witte water-lelie lief,
Daar die zo blank is en zo stil haar kroon
uitplooit in 't licht.

Rijzend uit donker-koele vijvergrond,
heeft zij het licht gevonden en ontsloot
toen blij het gouden hart.

Nu rust zij peinzend op het watervlak
en wenst niet meer...

De bloem werd Van Eedens 'handelsmerk', op al zijn boeken liet hij het embleem van de waterlelie drukken.
De meeste van zijn geschriften zijn vergeten.
Maar de waterlelie die ik vanavond zag, is Frederik van Eeden niet vergeten.

Anders ga je niet, uitgerekend op deze plek, zo mooi liggen peinzen op het watervlak.

De enige, mij bekende schrijver die bij het opschrijven van zijn jeugdherinneringen toegeeft over een falend geheugen te beschikken, is Georges Perec.

In 'W of de jeugdherinnering' graaft hij naar flarden uit zijn (aangrijpende) jeugd, komt hierop terug, geeft toe dat de gebeurtenissen misschien anders kunnen zijn verlopen en doet onderzoekingen, waaruit blijkt dat sommige van zijn herinneringen de plank ver misslaan.

Een meesterwerkje vond ik het en dat oordeel is misschien gebaseerd op herkenning: ook mijn herinneringen bestaan uit flarden, waarbij ik meerdere malen heb geconstateerd dat er significante fouten in zijn geslopen.

Ik weet niet hoe het u als lezer vergaat: als ik één boek van een schrijver prachtig vind, wil ik alles van hem lezen.
Gelukkig zijn veel boeken van deze Franse schrijver (1936-1982) vertaald, waaronder zijn Grote Werk 'Het leven een gebruiksaanwijzing' (waarin hij 99 kamers van een groot Parijs appartementengebouw beschrijft, compleet met inboedel en bewoners).

En daarom heb ik mij naar de boekhandel gehaast, omdat ik had gelezen over een nieuwe uitgave, een deel uit de Privé-Domein reeks van de Arbeiderspers: 'Ik ben geboren'.

Dat wordt genieten.

Als een schrijver jeugdherinneringen opschrijft, lijkt hij gezegend met een fabelachtig geheugen.
Geuren, kleuren, de lichtval, kleding, interieurs - tot in details schildert de schrijver ons een gebeurtenis, die bijvoorbeeld plaatsvond in zijn vijfde levensjaar.

Schrijvers die autobiografische herinneringen publiceren, liegen of het gedrukt staat.
En dat is nu juist het probleem: het stáát gedrukt. Een herinnering opschrijven, leidt onvermijdelijk tot falsificaties.

Neemt u zelf eens de proef op de som.
Kies een verhaal uit uw jeugd, dat u meerdere malen aan anderen hebt verteld - een succesanekdote uit uw leven.
Ga het nu opschrijven.
Ik wed dat u met de eerste zin al problemen krijgt.

Goed, u stond met uw opa bij de apen in de dierentuin.
Wat voor kleren had u aan? En uw opa?
Hoe viel het licht in het apenverblijf?
U vertelt dat de apen 'tekeergingen', maar hoe omschrijft u dat geluid?
Uw opa nam zijn hoed af en toonde hem aan de aap.
Kleur van de hoed? De beweging van opa? De sprong van de aap?
De gezichtsuitdrukking van de dierenoppasser?
Wat ging er in u om, toen u de aap in de boom zag zitten met de hoed van uw opa op?

De herinnering blijft 'waar', maar als het verhaal op papier staat, hebt u tientallen details uit uw duim gezogen.
U bent een beetje schrijver geworden.

• Dag meneer, ik wilde graag een paar boeken uitzoeken, voor op vakantie.
• Dat kan. Wat voor soort boeken zoekt u?
• Nou ja, iets luchtigs. Voor mijn man en mijzelf.
• Dan gaan we even naar de computer. U mag vier begrippen uitzoeken en dan geeft de computer aan of er een boek is dat aan uw wensen voldoet.
• O, wat handig. Nou, ik wil voor mezelf graag een boek waarin gekke dingen gebeuren, zeg maar.
• Larger than life? Is dat iets?
• Klinkt goed. Ja, doet u maar larger than life.
• Nou en dan moet het wel goed eindigen, maar toch zo dat je niet van een kilometer afstand al het happy end ziet aankomen.
• We tikken in: optimistisch en onvoorspelbaar. Mag er sex in voorkomen?
• Ja, vind ik altijd wel gezellig.
• Prima. Nou, even kijken... Go! Ja, hoor, we hebben wel een boek voor u in huis.
• En dan graag een voor mijn man en... mag ik even meekijken? Doet u maar happy, funny, optimistic en no sex alstublieft.
• Dan klikken we go!... en ja hoor, de computer geeft aan dat we ook voor uw man kunnen slagen. Ik ga de boeken even zoeken. Momentje graag.

Alleen Barnes and Noble tippen is om mail vragen.
Reclame maken voor een gigant, die alle leuke, kleine boekwinkels en antiquariaten opslokt?
Die ook nog eens een fikse toeslag op de prijzen legt?

Valt ons tegen, meneer De Bie
AntiQbook is veel beter!

Boekenzoekmachines test ik altijd op 'Ik heb altijd gelijk' van W. F. Hermans.

Ingevoerd bij Barnes and Noble: geen succes.

Bij AntiQbook: te kust en te keur, waaronder een eerste druk uit 1951.

Op zoek naar boeken die niet meer leverbaar zijn? Eerste drukken? Gesigneerde exemplaren? Kostbare of betaalbare boeken?

Een lezer attendeert mij op de fantastische mogelijkheid te zoeken in een verzameling van dertig miljoen boeken.

Klik op de site van de Amerikaanse boekhandel Barnes and Noble het tabblad 'Used and Out of Print' aan. Titel en auteur invoeren en je wordt gelinkt naar antiquarische boekhandels in de gehele wereld die het gezochte boek per post kunnen leveren.

Ook Nederlandse titels zijn hier te vinden.

De gisteren overleden schilder/schrijver Jean-Paul Franssens, getekend door Siegfried Woldhek.

Dit is een van de ruim tweehonderd schitterende schrijversportretten uit Woldheks boek Knetterende Letteren, dat vandaag is verschenen.

Gisteren uitgebracht: de 'Atlas voor de Nederlandse taal en literatuur' door de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren.

Taal- en literaire gegevens over meer dan 1100 plaatsen in Nederland en Vlaanderen.

'Welke schrijvers werden er geboren, wie stierven er? Welke literaire teksten staan in verband met deze plaatsen, en wat valt er te weten over het lokale dialect, en het plaatselijke literaire leven?

De Atlas geeft een verrassende blik op de Nederlandse cultuur. Waar worden de meeste schrijvers geboren? En zijn er geliefde sterfplaatsen? Waar zit het literaire leven in de Middeleeuwen? Hoe klonk de parabel van de Verloren Zoon in 1874 in Oostende, en hoe in Katwijk aan Zee?'

'De informatie die de Atlas te bieden heeft zal elke maand verder aangroeien; er zullen steeds meer literaire teksten, taalkundige studies, en ook illustraties in verschijnen. Wat de dbnl nu toont is het begin van wat in de komende jaren tot een rijke en onmisbare vraagbaak zal uitgroeien, niet alleen voor onderzoekers en studenten, maar ook voor scholieren en leken.'

Het was vandaag de Internationale Dag van het Gezin.
Iets van gemerkt?

Gezin, gezinnetje.
Waarom voel ik wrevel bij het woord gezin?
Dat is een residu van de jaren zestig.

Ronald Laing schiet me te binnen. Revolutionair psychiater - zijn boeken stonden dertig jaar geleden hoog genoteerd en staan nu nog op een hoge, ver afgelegen plank van mijn boekenkast.

R.D. Laing (1927-1989) verkondigde, dat een psychiatrische patiënt niet ziek is, maar een revolutionair, een slachtoffer van de maatschappij. Maar vooral slachtoffer van het gezin waaruit hij voortkomt.

Het gezin kreeg 'de schuld' van het lijden van de schizofreen. Als iemand psychotische verschijnselen vertoonde, was er gegarandeerd iets mis in zijn familie. Anti-psychiatrie werd dit denken genoemd.

Niet de schizofreen was ziek, maar de maatschappij. De samenleving moest genezen worden. Onder invloed van de anti-psychiatrie werden veel klinieken gesloten en de patiënten op straat gezet.

Ik heb de jaren zestig zeer bewust meegemaakt en ik schaam me volstrekt niet voor de naïeve en vaak kinderachtige denkbeelden die ik er toen op nahield.
Behalve voor het feit dat ik de theorieën van Ronald Laing heb bewonderd, ja, geholpen heb ze te verspreiden. Zo woonde ik in Londen een conferentie bij waar Laing het woord voerde en ik heb zijn lezing voor de radio bewerkt.

Godzijdank weten we nu beter. Dat gezinsleden van de psychiatrische patiënt zich schuldig moeten voelen, is een ernstige dwaling gebleken, waaruit veel leed is voortgevloeid.

Zo zijn er puristen die principieel weigeren Nederlandse literaire boeken te lezen die op een SHORTLIST voorkomen.

'De doelstelling alle taboes af te breken leidt volgens de overtuiging van Hermans niet tot de bevrijding maar tot wanorde, tot een samenleving waarin alles mag en waarin als uiterste consequentie de gevaarlijke gekken vrijspel krijgen. De verruwing zal niet meer te stuiten zijn en uiteindelijk zal, voorspelt hij, elke fatsoenlijke burger zich moeten laten begeleiden door een veiligheidsbeambte of een lijfwacht. Hermans beseft dat zijn beklag over het gebrek aan fatsoen en moraal een radicale omslag betekent na de stormloop die hij tijdens de jaren '50 heeft ondernomen op de toen heersende keurigheid en gezeglijkheid. Sterker nog, hij komt in de jaren '70 in aanvaring met zijn diepste overtuiging. Zijn nihilistische opvatting dat morele waarden op willekeur berusten en dus geen aanspraak kunnen maken op geldigheid, zo realiseert hij zich nu, geeft in uiterste consequentie vrij baan aan de bloeddorst die in zijn ogen een kernmotief van het menselijk handelen is.
()
Nederland is in die periode zo gek aan het worden dat het perspectief van de chaos in zijn ogen reëel wordt. Overdreven? Dertig jaar later zijn de pogingen om de geest van maatschappelijke verruwing weer in de fles te krijgen een kwestie van hoge politieke prioriteit.'

Ronald Havenaar in zijn zojuist verschenen boek 'Muizenhol - Nederland volgens Willem Frederik Hermans'. Met de essays, vraaggesprekken en romans als bron portretteert Havenaar de schrijver als hater en kenner van Nederland.

'Een van de beste schrijvers van Nederland doordat hij een van de beste schrijvers over Nederland was.'

Wat zou Hermans hebben geschreven in het voorbije Pimjaar?

W. F. Hermans overleed in 1995. Hij wordt gemist.

Slotzin van Kees de Jongen, door Theo Thijssen geschreven in 1923:

'En de mensen die hem voorbijgingen, wisten niet, dat daar een jongen ging, die àlles zou kunnen, nu hij eenmaal begonnen was; dachten dat het maar zo'n gewone jongen was, een jongen nog zonder geschiedenis, een jongen die daar zo-maar liep...'

Het is de nu tachtigjarige Kees goed gegaan. Hij is een product geworden dat concurreert met een stukje spaargeld, of met een lijfrente-aftrek.
Maar het Keesproduct is veel leuker.

Nadat ik een groot deel van de middag achter het computerscherm had doorgebracht met het bezoeken van oorlogssites, had ik zoveel tanks zien rollen en doden en gewonden gezien, dat ik dringend behoefte kreeg aan frisse lucht.

Ik besloot naar Weesp te fietsen.
Waarom Weesp? Weet ik ook niet - een ingeving. Het is een pittige rit en ik had de snijdende wind schuin tegen, op een open weg door de polder en een dijk langs de rivier, dus na drie kilometer rees twijfel aan mijn missie.
Omkeren? Zo'n slappe houding zou mijn stemming zeker niet verbeteren. Ik zette door en reed na drie kwartier Weesp binnen.

Ook van de aanblik van een winkelende massa word je niet vrolijker. Voor de ramen van een makelaardij stonden zeker tien mensen ingespannen de aangeplakte huizenaanbiedingen te lezen - wonen in Weesp schijnt dus wel degelijk aantrekkelijk te zijn.

In een van de drukke straten zag ik een winkel naar mijn hart: een antiquariaat. Altijd leuk. De eigenaar had een etalage gewijd aan de oorlog in Irak. Boeken en landkaarten over het Midden-Oosten, de Vietnamoorlog en het beroemde boek Oorlog en Vrede van professor Röling.

Binnen, staande voor de kast met poëzie, las ik enkele gedichten van Gerrit Achterberg, waarna ik doorschuifelde en voor een grote verzameling met boeken over de Tweede Wereldoorlog terecht kwam.
Op goed geluk trok ik er een uit de kast.
'Twaalf jaar bij Hitler - de confidenties van een particulier secretaresse', uit 1949. Met veel foto's.

Eén van die foto's had ik bij mijn weten nooit eerder gezien: Hitler die een dutje doet! Genomen in de Berghof, Hitlers ontspanningsoord, hoog in de bergen.

Het onderschrift luidt:
'Hitler tijdens de middagthee. Na een overvloedig gebruik van koekjes en taartjes doet hij een dutje temidden van zijn gasten.'

Die ene foto vormde voldoende reden het boek voor 8 euro 50 te kopen.
Met de wind schuin achter, fietste ik in een half uur terug naar het redactielokaal.

Ik heb nu herhaalde malen naar de duttende dictator gekeken en - weer weet ik niet waarom - ik ben er in een opperbeste stemming van geraakt.

Op deze stralende dag kwamen overal in het land, in boekhandels, bibliotheken en op begraafplaatsen, mensen bijeen om dode schrijvers te gedenken.
Ik woonde een bijeenkomst bij over Frederik van Eeden, in Boekhandel Los te Bussum.

Het werk van Van Eeden is, op een uitgave van De Koele Meren des Doods na, niet verkrijgbaar. Geen enkele uitgever is zelfs bereid Van Eedens klassieker De Kleine Johannes in druk te houden.
En hoe bijzonder is het dan, dat op een zonnige zondag, in een goed gevuld bovenzaaltje, wordt gesproken over het leven van een zeventig jaar geleden overleden schrijver. Niet gelezen, toch niet vergeten.

Een bevlogen Fries de Vries, neerlandicus en historicus, behandelde de rol van Frederik van Eeden in de spoorwegstakingen van 1903.
Hoe schrijvers en intellectuelen voor het eerst deelnamen aan de arbeidersstrijd. En leiding gaven.
Detail: Frederik van Eeden krijgt 'het knooppunt Amersfoort' aangewezen. De spanningen zijn zo hoog opgelopen dat hij besluit van zijn woonplaats Bussum naar Amersfoort te reizen verkleed als arbeider! ('Rood sjaaltje om de nek, pet op het hoofd'?)
Van Eeden wil na de mislukte staking de afgeschreven stakers helpen door de consumentencoöperatie De Eendracht op te richten.

In 1907 worden Van Eedens beide sociale experimenten, Walden en De Eendracht, opgeheven.
Na deze pogingen tot wereldhervorming, stort Frederik van Eeden zich in de literatuur, de religie en de bestudering van paranormale verschijnselen.

Ik zou elke zondagochtend wel een lezing van Fries de Vries willen horen.

Na afloop van de lezing besloot ik Van Eeden nog even te bezoeken.
Ik fietste naar de RK-Begraafplaats en fotografeerde zijn graf.
Het lag er stil en eenzaam bij.

Dat had Van Eeden zelf graag anders gezien.
In de bundel Van de Passielooze Lelie schreef hij in het gedicht Mijn Eigen Uitvaart:

Staat allen om mij! - draagt de toortsen aan!
Wild schittert hunne gloed - en de gezangen
worden al luider - worden bang en vreemd...
Kom mede - wereld! in één groot verlangen.
Laat hel en hoog de felle vlammen rijzen,
tot 't laatste lichten van mijn ziel zal deizen
voor nacht - die nimmer einde neemt.

Thuisgekomen vind ik een e-mail met de tip dat Frederik van Eedens boek De Kleine Johannes op internet is gezet en in zijn geheel kan worden uitgeprint.
Ruim 5000 bezoekers hebben dat inmiddels gedaan.

De schrijver Frederik van Eeden is niet dood. Hij leeft, dankzij internet.

Schrijvers mogen schrijven op elke plek die hen goeddunkt: in met boekenkasten gevulde studeerkamers, in hotellounges, in overvolle treincoupés, op 'zolderkamertjes driehoog achter', of gezellig aan de huiskamertafel.
Maar schrijvers die zich terugtrekken in hutten, hebben wat mij betreft een streepje voor.
(Daar heb je hem weer met z'n huttenhobby!)

Zo ben ik eens gaan kijken in de hut van Dylan Thomas, in het dorpje Laugharne in Wales.
Een rommelig kamertje, hoog op een klif, sober gemeubileerd met een keukentafeltje en een oude stoel, en een formidabel uitzicht over zee.
Dylan Thomas schreef er Under Milkwood in 1954.

De Vader van alle Huttenschrijvers was de Amerikaan Henry Thoreau, die in 1845 eigenhandig een hut bouwde in de bossen rond Walden Pond, er twee jaar in verbleef en in 1854 het boek Walden publiceerde.
De oorspronkelijke hut bestaat niet meer, maar in de VS zijn ettelijke replica's gebouwd.

Het boek van Thoreau vormde voor onze eigen Frederik van Eeden een grote inspiratiebron. In 1898 stichtte hij, aan de rand van de hei tussen Hilversum en Bussum, de kolonie Walden, die tot 1907 heeft bestaan. Op het terrein werden hutten gebouwd naar tekeningen van de architect Willem Bauer.
Lees alles over Frederik van Eeden in de magistrale tweedelige biografie van Jan Fontijn.
(We zijn weer lekker aan het doceren - een gemankeerd leraarschap valt af en toe niet te onderdrukken.)

Van Walden is nagenoeg niets over - er loopt een drukke weg door het grondgebied van de kolonie, er zijn kapitale villa's verrezen, er ligt een fabrieksterrein braak.

Maar toch.
Ik had ooit 's opgevangen dat van Van Eedens behuizing nog wel degelijk iets te vinden was.
Gewapend met een videocamera ging ik op onderzoek uit.
En deze huttenliefhebber kwam volledig aan zijn trekken...

Het mooiste, ontroerendste en schrijnendste boek over de dood dat ik ken, is geschreven door Frederik van Eeden.

Drie fragmenten uit Paul's Ontwaken (1913):

'Op Vrijdag 21 Februari overleed mijn zoon Paul van Eeden na vier en twintig jaren leevens. Het komt niet vaak vóór dat een vader de biografie schrijft van zijn zoon. Maar het zal toch wel niet strijden teegen algemeene gevoelens van kieschheid en bescheidenheid. Dat een zoon het doet van zijn vader is nooit hinderlijk gevonden, maar in teegendeel vaak geëerd als een werk van piëteit en liefde. En hoe sterk zijn de gevoelens van piëteit en liefde die mij dwingen tot het schrijven van deze bladzijden!
Ik waag het naauwelijks te beginnen, uit vrees dat ik het niet goed en waardig genoeg zal doen, niet genoegzaam in den geest van hem, zooals hij was bij zijn scheiden. Zoo groot is mijn eerbied voor mijn eigen kind, zooals het geworden is door lijden en geduld, en zoo groot is mijn dankbaarheid voor wat hij mij gaf in zijn korte leeven en vooral bij zijn heerlijk einde.'
(pagina 7)

''Al wat ik nu nog zeg en wensch is voor jelui' fluisterde hij.
Hij wist dat ik beezig was aan een studie oover droomen en dat ik herhaalde malen afgestorvenen in mijn droom had opgeroepen en gezien. Maar het was opmerkelijk dat hij in den laatsten tijd daarvan niet hooren wilde.
In zijn laatste uuren sprak hij er oover.
'Ik wil je wel helpen met dat werk' zei hij, 'maar ik denk dat het niet gaat.'
Zijn bedoeling was dat hij mij wel zou willen verschijnen in den droom, als ik dat wenschte, maar dat hij twijfelde of het wel goed of wel moogelijk zou zijn.
Ik heb dat later beeter begreepen.'
( pagina 66)

'Wij hebben hem begraven zooals hij 't heeft gewenscht. Door vrienden is zijn ooverschot naar 't graf gebracht, liefde heeft hem gedragen.
Wel was niet alles nog in oovereenstemming met zijnen aard en smaak. Hoe zou dat kunnen midden in een zoo onvoltooide, verwarde en toch zoo machtige cultuurtoestand?
Waartoe een zware houten kist die toegeschroefd werd? Vreest men dat het lichaam zal ontsnappen?
Waartoe werd mij plechtig de schroefsleutel van de kist ooverhandigd? Welk oud bijgeloof schuilt hier achter?
Waartoe dat diepe weg stoppen? Is er geen ruimte genoeg neeven elkaar? En waartoe 'klassen' op een kerkhof? Is het niet belachelijk' Doode lichamen in klassen!!"
(pagina 78)

'Balkenende is een potsierlijke, laffe man. En een principeloze machtswellusteling.'
'Christenen in de politiek kunnen alleen maar tot rampen leiden.'
'Ik ga door tot ik er bij neerval.'

Citaten uit een gesprek met Jan Blokker (75), vanmorgen, in een EO-uitzending op Radio 1.

'Gretta Duisenberg zegt wat ze denkt, en doet wat ze zegt, of nog mooier misschien: ze voelt wat ze denkt, en huilt wat ze voelt.'

'En dan nu de VVD van Zalm & Co., die van de LPF niet alleen de vreemdelingenafkeer ('Nederland is vol') en de veiligheidshysterie ('Zero tolerance') heeft overgenomen, maar ook nog de schelderige intimidatietechniek.
Toch jammer, voor wie liberaal wel een beschaafd woord vond.'

'Naar het jonge, nog altijd fris ogende CDA-Kamerlid Camiel Eurlings mag ik graag luisteren.
Het kost natuurlijk enige moeite.
Soms heb ik het gevoel dat zijn Limburgs verder afstaat van het in de omgeving van Haarlem gekoesterde Algemeen Beschaafd Nederlands dan het geval is bij een goed-geïntegreerde Marokkaan. Je zou hem wel eens willen ondertitelen.
Maar dat ongerief maakt hem misschien des te aardiger en markanter.'

Drie citaten uit Volkskrantcolumns van Jan Blokker, de beste en scherpste columnist van Nederland, die beschikt over een jaloersmakende bagage aan historische kennis en een uitmuntend geheugen. Blokkers columns zijn meer dan stukjes-van-de-dag en een bundeling is dus zeer welkom.

'De afrekening, Kroniek van het lange jaar 2002', met tekeningen van Peter van Straaten. Uitgeverij De Harmonie, Amsterdam.

Grote woorden in de titel?
Misschien. Maar het is zeker de spannendste boekwinkel en dat weten veel boekenliefhebbers in en om Amsterdam.

De inrichting is bescheiden. Naast zijn bestelwagen zet hij een paar schragen tafels en wat kartonnen dozen neer. En schijnbaar ordeloos schudt hij er de boeken over uit.

Jos van het Waterlooplein.

Enthousiaste boekenman, al heel lang. Als je langskomt weet hij feilloos of er wat voor je bij is, want hij heeft onthouden over welk onderwerp je boeken verzamelt.

Soms krijg ik van vrienden bijzondere aanwinsten. 'Dit gaf Jos voor je mee.'

Een grotere verscheidenheid aan boeken is niet denkbaar: naast een oude Komrij, ligt een Duits boek over de filosofie van Sartre, naast de partituur van de vooroorlogse schlager Had je me maar, naast een pak Telegraafkranten uit 1944.

Waarom komen honderden boekenliefhebbers, soms dagelijks, bij hem langs?
Wat is zijn geheim?

Gisteravond namen twee van onze bekendste schrijvers deel aan een tv-discussie.

Het onderwerp?

De uitspraak van de Paus, dat God zich van de mensen heeft afgewend.

Jezus Maria! Waar hèbben we het in Nederland over.

Harold Pinter, de bekendste toneelschrijver van Engeland, deed onlangs ook van zich horen.

'Earlier this year I had a major operation for cancer. The operation and its after-effects were something of a nightmare. I felt I was a man unable to swim bobbing about under water in a deep dark endless ocean. But I did not drown and I am very glad to be alive. However, I found that to emerge from a personal nightmare was to enter an infinitely more pervasive public nightmare '' the nightmare of American hysteria, ignorance, arrogance, stupidity and belligerence; the most powerful nation the world has ever known effectively waging war against the rest of the world. "If you are not with us you are against us" President Bush has said. He has also said "We will not allow the world's worst weapons to remain in the hands of the world's worst leaders". Quite right. Look in the mirror, chum. That's you.

The U.S. is at this moment developing advanced systems of "weapons of mass destruction" and is prepared to use them where it sees fit. It has more of them than the rest of the world put together. It has walked away from international agreements on biological and chemical weapons, refusing to allow inspection of its own factories. The hypocrisy behind its public declarations and its own actions is almost a joke.'

Tegengekomen in een archief met schrijvers die uit eigen werk voorlezen: de stem van Oscar Wilde.
Nooit gehoord. Klopt het? Is het mogelijk dat zijn stem tijdens zijn leven is vastgelegd?

In 1900 woonde Oscar Wilde in Parijs. Het verhaal wil dat hij een Internationale Tentoonstelling bezocht, het Amerikaanse Paviljoen werd binnengeleid en daar plaatsnam voor een uitvinding van Thomas Edison: een apparaat dat de menselijke stem op een wasrol kon vastleggen.

Oscar Wilde droeg een deel voor uit het gedicht The Ballad of Reading Gaol.
Enkele maanden later overleed de schrijver.

Niemand heeft die rol ooit gezien - in 1963 kwam in New York een acetaatplaat boven water.

De stem klinkt hoger en is lichter dan je zou verwachten.

Zeer verschillend van de stem die het Engelse medium Leslie Flint op 20 augustus 1962 doorkreeg van gene zijde. Dit is de stem van Oscar Wilde zoals iedereen zich de stem van Oscar Wilde voorstelt.

Het is natuurlijk mogelijk dat Oscar Wilde aan gene zijde in de loop der jaren meer zichzelf is geworden.

Omdat ik ze allemaal heb bewaard en omdat in elk exemplaar de naam van de gever en de datum zijn geschreven, kan ik mijn eerste kinderboeken traceren.

Ik kom uit op mijn derde verjaardag. Het moet een gezamenlijke actie zijn geweest; er is kennelijk overleg gepleegd tussen vader-moeder en opa-oma. 'Als jullie dit geven, geven wij dat.'

Van 'Okkie en zijn vriendjes' staat elk plaatje en elke verhaalwending in mijn geheugen gegrift, in 'Dierenvriendjes' herken ik niets.
Vader en moeder hebben Okkie dagelijks en uitentreuren voorgelezen - het boek van opa en oma vonden zij waarschijnlijk te ouderwets en zoetsappig.

Okkie begint zo:

'Kwor! Kwor! Kwor!'
'Kwar! Kwar! Kwar!'
'Kwor-re, kwor-re, kwor-re...!'
'Kwar-re, kwar-re, kwar-re, kwar-re...!'
Wie maken daar zo'n drukte?
't Zijn twee klei-ne kik-ker-tjes.

En dit is de opening van Dierenvriendjes:

De kleinste klasse van de school had leesles, ze lazen over vogeltjes.
'Houden jullie van vogeltjes?' vroeg Mijnheer.
'Ja,' riepen ze allemaal tegelijk.

Het is duidelijk: Leonard Roggeveen begreep hoe je voor een driejarige moest schrijven en mijn opa en oma schatten mij drie jaar ouder.

Wat zoet, al die vriendjes.
Als je naar de datering kijkt, begrijp je de achterliggende gedachte.
De wereld is boos, maar daar mag Wimpie niets van merken.

Voelt u ook een lichte wrevel opkomen als van een nieuw boek wordt gemeld dat het 'voor verschijning al een bestseller' is?

Wij, als lezers, hebben de macht om van een boek een bestseller te maken of het bij De Slegte te laten belanden. Als die macht ons door boekmarketing wordt ontnomen, wordt het tijd dat wij ons gaan organiseren.

Leesstakingen!

De Bijbel is van alle tijden, dus ook de onze.

In Our Father in Heaven wordt de Bijbel vertaald in sms-taal.

Naast de bekende verhalen, bevat het boek ook 'biblical emoticons', zoals:

0:-) Engel
X0:-) Gevallen engel
3:-{#> De Duivel
0(:-{)} Jezus
+{{{:-) De Paus
:-/ >+ Sceptische Gelovige
B-D >+ Desmond Tutu (?)

In The Bible for Dummies (verschijnt in oktober) worden de Testamenten samengevat en zijn verwijzingen opgenomen naar Bijbelse figuren in kunst en cultuur.

0(;-{)} Ironische Jezus
+{{{/:-/ De Paus Nu
X0:-)B-D>+ Een Engel is op Desmond Tutu gevallen

De Culturele Bijlage opende met een paginagroot interview met de schrijver, wiens nieuwe boek op de volgende pagina een vernietigende recensie kreeg.

In 1961 publiceerde Harry Mulisch zijn tiende boek: Voer voor psychologen.
Het is een nu nog zeer lezenswaardige verzameling aantekeningen, essays en stellingen over het schrijven en de schrijver en het schrijven van de schrijver Harry Mulisch.

Stelling XXV uit Manifesten:

Wie bestaat, maakt niets. De schrijver moet leeg zijn, niet bestaan, zoals de schepper van hemel en aarde.
(Het orgasme is het ogenblik van niet-bestaan, waarin de mens scheppend is.)

'Manifesten' verscheen eerder, in 1958, als apart boekje in een oplage van 250 genummerde en gesigneerde exemplaren.
Harry Mulisch signeerde met een vingerafdruk.
Vraag: is de afdruk echt? Heeft Mulisch werkelijk 250 maal een vinger in de inkt en op het papier gedrukt?
Uit stelling XXV vloeit voort, dat net zo goed iemand anders dit bewijs van bestaan kan hebben afgegeven. De schrijver Mulisch bestaat niet.

Vandaag bestaat Harry Mulisch 75 jaar.
Ik hoop dat hij nog vaak niet-bestaat en prachtige boeken blijft schrijven.

Reeds vele jaren achtereen vieren de columnisten en tekenaars van alle Nederlandse kranten met elkaar vakantie in een recreatie-resort in Kollummeroog - een publiek geheim.

T. belde om te vertellen dat de dagelijkse columnisten nagenoeg compleet aanwezig waren, enkele wekelijksen en veertiendaagsen moesten nog arriveren.

De stemming is goed, zei T., en ja hoor: al na twee dagen hing de eerste handgeschreven column (over snurken) op het prikbord in de eetzaal. Columnisten kunnen het niet laten!

Gisteravond, op een plenaire vergadering, werd het voorstel behandeld (van de PCM-columnisten) om dagelijks een gezamenlijk vel met columns en tekeningen te produceren, dat alle kranten zouden kunnen bijvoegen.

Een meerderheid stemde het voorstel af. 'We moeten de lezers het gevoel geven dat ze iets missen,' was het argument van de tegenstanders, 'de zomerkranten moeten dunner en dunner worden, zodat we eind augustus weer met gejuich worden verwelkomd.'

Het is de vraag hoe lang men het nog uithoudt zonder publicatie.

J. werd gisteravond betrapt toen hij een op wc-papier geschreven, aan een steen gebonden column over het hek gooide.

Ook al zijn we verschrikkelijk eigentijds in de weer met Internet en Webloggen - de liefde voor het oude medium, de boekdrukkunst, gaat nooit over.

Vandaag lagen er duizenden oude boeken te wachten op de Dam in Amsterdam.

Op een boekenmarkt reken ik altijd op een wonder: de herkenning van elk plaatje in een eerste stripboek, een verrassend verband tussen onbekend boek en eigen leven, of de vondst van het beroemde Boek Dat Alle Andere Boeken Overbodig Maakt.

Na een kwartier doet zich het wonder(tje) voor.
Ik sta te zoeken in een kraam aan de voet van het Paleis. Ik trek een boek uit een stapel (het lag er niet voor klaar), sla het op een willekeurige plaats open en stuit op bijgaande illustratie: het door maanlicht beschenen Paleis op de Dam, waarvan de koepel merkwaardig scheef hangt!

Wat zo'n teken beduidt weet ik niet (wil ik niet weten), maar zo'n boek moet onmiddellijk gekocht.

Als na snellezing ook nog blijkt dat in De Geheimzinnige Uitvinding (1929) een HBS-Jongen, met behulp van een chemisch stofje, de koepel op het Paleis weer rechtzet, kunnen we dik tevreden naar huis.

Gistermiddag. Na te hebben voorgelezen op de boekenbeurs Poëtisch Delfshaven in Rotterdam - mooi is het daar, Rotterdam is niet uitsluitend 'nieuw en hoog'! - gaf schrijfster/boekhandelaar Maria Heiden mij op haar wankele fiets een lift naar het station.

We haalden de Oude Binnenweg en ik zette Maria en haar fiets af bij haar boekwinkel (v/h Van Gennep). Toen ik de etalage zag, greep ik meteen naar de fotocamera.

Maria Heiden heeft in het boek Mijn vader -geboren in 1903 de schetsen gebundeld, die zij voor NRC-Handelsblad schreef. Perfecte miniaturen van een bijzondere vader; Peter Pontiac maakte er prachtige silhouettekeningen bij.

- Mijn vader, geboren in 1903, was nooit ziek. Maar soms was hij wel eens verkouden. Hij trompetterde dan zo hard in zijn zakdoek dat het halve dorp hem hoorde. 'Ben je verkouden?' vroeg mijn moeder zoetsappig. 'Nee, zei m' vader altijd, 'ik snuit mijn neus, dat zie je toch? Dat is iets anders.'Ziek zijn bestond niet in ons gezin, dan was je een slapjanus. Had je uitslag van aardbeien eten, dan werd er azijn op gedaan. Bij een diepe schaafwond werd er als troost een mariakaakje op gelegd, bij keelpijn kregen we een schoteltje sinaasappelpartjes bedolven onder suiker. In een kopje heet sodawater hielden we doodstil onze ontstoken vinger. Soms mocht de poes mee naar bed.
De enkele keer dat mijn moeder ziek was, zei mijn vader fluisterend tegen ons dat we nu een huzarenandijvietje gingen maken. Hij bakte spekjes op koude aardappels met rauwe andijvie en azijn, lekker. De deuren bleven stijf dicht, want mijn moeder mocht boven niets ruiken. Toen we alles opgeruimd hadden ging mijn vader, paffend aan een verse sigaar, naar boven met bloemen die hij uit de tuin had geplukt, en gaf mijn moeder, die niet aan eten moest denken, een zak met tien bolussen die hij speciaal voor haar had gekocht. -

Uit: Mijn Vader - geboren in 1903, door Maria Heiden & Peter Pontiac. Uitgeverij De Harmonie, Amsterdam.

Er staan nooit mensen op mijn foto's, was me opgevallen. Je ziet voorwerpen, lege straten en stranden, nooit mensen.
Ik moet onder de mensen, besloot ik vanmiddag.

Op naar Amsterdam, mensenstad bij uitstek. Camera in een binnenzak.
Met lijn 2 naar het Spui, waar ik op een bankje ging zitten.
Ik zag veel mensen, maar nog geen foto.

Wacht 's... Waarom groepten daar mensen samen voor de deur van de Athenaeum Boekhandel?
Was dat niet het lachende hoofd van Raoul Heertje? Nu zag ik de plakkaten op de winkelruit. 'Presentatie en signeren. Dag 3, de Week van Heertje. Elke dag een nieuw boek!'
Aha! Hier werd gestunt. En Bieslog was erbij!

Het gezelschap ging de winkel binnen en uw verslaggever volgde. Er waren toespraken. Op het nieuwe boek prijkt het portret van Rob Cohen, de voetbalmakelaar en schoonvader-van. Uit de toespraken begreep ik dat het een stunt was. Cohen zou bezwaar maken en een rechtszaak beginnen die tot veel publiciteit had moeten leiden.
Het was niet doorgegaan en Rob Cohen en Raoul Heertje moesten er erg om lachen.
En de schrijver zit elke avond bij Barend&Van Dorp zonder iets te zeggen. Is ook een stunt.

Ik haalde mijn camera te voorschijn. Ik zag Theo Maassen, Johannes van Dam... Eén klik en ik had een foto vol met mensen kunnen schieten. Bekende mensen zelfs. Stunt op Bieslog.

Maar ik durfde niet.
Een camera zomaar op mensen richten... daar is lef voor nodig. Dat is brutaal. Dan val je op.
Ik droop af en nam toen buiten maar een veilige foto van de winkelpui.
Zouden jullie de mensen erbij willen denken?

Een prachtige, uitvoerige site over De meester en Margarita, het meesterwerk van de Russische schrijver M. A. Boelgakov.
(In Nederland verschenen bij Uitgeverij G. A. van Oorschot)

'Onthou, meid, gij stof zijt poeder maar Alssepoedster moet gij wederkeren (waar ben jij haar mouw voor aan het beroven, Ruby? En haal je tong naar binnen, Polly!) Aap dat tienerkerig na, allemaal. De knul die geen broek verdraagt verheft het wicht die in sloof is met de snijder.'

Het leek onmogelijk, maar 63 jaar na verschijnen is een eerste Nederlandse vertaling van 'Finnegans wake' uitgekomen. Dit magnum opus van James Joyce werd onvertaalbaar geacht - Erik Bindervoet en Robbert-Jan Henkes hebben de gigantische klus geklaard.

Na publicatie van 'Ulysses' (1922) schreef Joyce zestien jaar aan 'Finnegans wake', dat in 1939 werd uitgegeven. In 1941 overleed de schrijver.

'Finnegans wake' is een bijna onneembare taalberg. Een ogenschijnlijk chaotische opeenstapeling van associatieve, experimentele taalbrouwsels, vol citaten en verwijzingen.

In een brief aan zijn dochter schreef hij:
'De hemel mag weten wat mijn proza betekent. Maar het is plezierig voor de oren. () Dat is genoeg, volgens mij.'

Er bestaat een geluidsopname van James Joyce, die een fragment uit 'Finnegans wake' voorleest.